Ik probeerde mijn ernst te bewaren. Wat moeilijk was met gillende kinderen en ouders op het punt van zelfontbranding om mij heen. Ze waren gekleed voor een dagje naar het strand, want dat is wat je doet op het Taiwanese eiland Liuqiu, zwemmen, zonnen en selfies maken bij grillige rotspunten. En een van de grotten langs de kust bezoeken, want die zijn zo bijzonder. Zo kwamen onze levens even in aanraking, want ik was op Liuqiu om de holte te vinden waar een van mijn voorouders tientallen mensen heeft laten omleggen.
Moordenaar Carel Hartsinck leerde ik kennen toen ik onderzoek deed voor mijn boek Moederstad over Jakarta. Hij was een zeventiende-eeuwse VOC’er, elf generaties van mij verwijderd, die komeetachtig carrière maakte omdat hij problemen voor zijn bazen oploste. Bijvoorbeeld door een stam uit te roeien, zoals hier op Liuqiu. Leden daarvan hadden wellicht een Nederlands schip aangevallen en moesten daarom dood. Ik kende het verhaal, was nieuwsgierig waar het zich had afgespeeld. Toen ik voor werk in Taiwan was, besloot ik erheen te gaan.
Ik daalde af in de grot en… voelde niets, behalve een milde aanval van claustrofobie, want het ding wordt steeds penibeler naarmate je dieper gaat. Geen catharsis, geen rouw, slechts ongemak. Dit is dus de plek, was de diepste gedachte die bij mij opkwam en ik klom maar weer naar boven. Waar de badgasten het grappig vonden dat zo’n grote kerel in dat benauwde gaatje was geweest.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Waarom had ik geen hevig schuldgevoel door deze ervaring? We leven in het tijdperk van blaam en boete in het Westen. Van morele erfzonden die in het bloed zitten als een ethisch herpesvirus. Misschien verwachtte ik daarom ook zwaarte bij mezelf. Maar ik zie geen historische ketenaansprakelijkheid – het berechten van het verleden in het strafhof van het heden stuit me tegen de borst. Misschien ben ik gewoon te vroeg geboren.
Ik keek naar de Taiwanese families die de grootste lol hadden in hun Disney zwembanden. Het zijn niet hun voorouders die door Hartsinck zijn vermoord. Ook zij zijn indringers, nazaten van mensen die van het Chinese vasteland kwamen. De slachtoffers in deze grot behoorden tot een bijzonder volk, de Riukiu. Donkergekleurde zeenomaden, vaker uitgeroeid dan herdacht.
Het enige dat nog herinnert aan hun bestaan op dit eiland, is de naam van deze holte, de Grot van de Zwarte Duivel. Volgens een uitlegbord verwijst dat naar een legende, maar dat klopt niet. Donkere duivels, zo zagen de Chinezen de stam die mijn voorvader liet omleggen. Niet dat ik schuld wil afschuiven, maar ik voel me nog het meest lullig over die postume belediging. Daders krijgen een straatnaam, slachtoffers een karikatuur. Zo rolt de geschiedenis ook.
