Oud-burgemeester van Leeuwarden Sybrand Buma roemt de stadhouder van Friesland, Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg, als kundig bestuurder en veldheer en een van de Founding Fathers van de Nederlandse Republiek.
Wanneer maakte u kennis met Willem Lodewijk van Nassau?
‘Ik ben Fries en op de lagere school hoorde ik als vanzelfsprekend over Willem Lodewijk van Nassau (1560-1620). Wij Friese schoolkinderen kregen niet alleen vaderlandse geschiedenis, maar leerden ook over de historie van onze provincie. Willem Lodewijk maakt deel uit van de Friese Canon.’
Voor u springt hij eruit als een Friese held?
‘Niet alleen voor mij, voor vele Friezen. Hij staat niet voor niets bekend als Us Heit, Fries voor “onze vader”. In 2020 is het Willem Lodewijk-jaar; dan herdenken we dat hij 400 jaar geleden is overleden. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de Tachtigjarige Oorlog en was een succesvol legeraanvoerder in de strijd tegen de Spanjaarden in het noorden van Nederland. Met zijn negen jaar jongere neef Maurits, de zoon van Willem van Oranje, groeide hij op in het Duitse stamslot van de Nassaus, de Dillenburg. Samen werden ze later opperbevelhebber van het Staatse leger. Zijn oom Willem van Oranje benoemde hem tot zijn plaatsvervanger als stadhouder van Friesland. Na de moord op Oranje in 1584 werd hij op zijn 24ste officieel benoemd als stadhouder. Deze functie heeft hij 36 jaar bekleed, tot hij op zijn zestigste overleed na een beroerte. Kinderen had hij niet. Zijn echtgenote Anna, de zus van Maurits, stierf tijdens haar eerste zwangerschap. Ze liggen beiden in de grafkelder van de Friese Nassaus in de Grote Kerk in Leeuwarden.’
‘Willem Lodewijk brengt rust in turbulente tijden’
Wat maakte hem zo succesvol als stadhouder?
‘Hij was een buitenlander, maar hij voelde de Friese eigenheid goed aan. Dat hij bijna vier decennia de leiding had, bracht rust in de turbulente oorlogsjaren. Hij was een ontwikkeld man, voerde leger- en kerkhervormingen door en heeft veel betekend voor het onderwijs: hij stichtte de universiteit van Franeker en was medeoprichter van de universiteit van Groningen. Een pluspunt was dat hij goed kon luisteren.’
Sprak hij Fries?
‘Nee, dat niet. In zijn kringen werd Duits en Frans gesproken. Maar hij had zijn zaakjes theoretisch goed op orde. Maurits en hij hadden in hun jeugd de militaire oorlogstechnieken van de Romeinen bestudeerd, en daar maakten ze gebruik van om de Spanjaarden te verslaan. Uiteindelijk slaagde hij erin om Groningen in te lijven, en werd hij ook stadhouder van de gewesten Groningen en Drenthe.’
Indrukwekkend?
‘Ik vind het prachtig dat ik elke dag zijn standbeeld passeer, dat in 1906 werd geplaatst voor het Stadhouderlijk Hof in Leeuwarden. Hij is afgebeeld als een heldhaftig krijgsheer – vermoedelijk groter en breder dan hij in werkelijkheid was. Zeer verdiend dat hij met een beeld wordt geëerd als een van de Vaders des Vaderlands.’
