Barend de Voogd tekent middels interviews de geschiedenis van gewone mensen op. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘Oral history wekt historische gegevens tot leven.’
Kent u de historische sensatie, zoals Johan Huizinga die omschrijft?
‘Hij had het over een bijna extatisch moment van waarheid. Dat vind ik wat overdreven, maar ik herken dat de geschiedenis soms heel dichtbij komt.’
Meer interviews lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Bijvoorbeeld?
‘Op dit moment werk ik aan een biografie van de Haagse filmlaborant Karel van Riet Paap. In de jaren dertig werkte hij aan de eerste geluidsfilms, kleurenfilms én een systeem voor het ondertitelen van films. Bijzonder is ook dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog al vroeg in het verzet zat. Hij is in 1941 opgepakt en afgevoerd. Op zijn 51ste is hij gestorven in kamp Buchenwald. Een bevriend historicus wees me erop dat er in het NIOD een dagboek ligt van een andere verzetsman, die samen met hem de vreselijke treinreis naar Buchenwald heeft gemaakt. Ik las zijn verslag, en dat kroop wel onder mijn huid, dat maakte diepe indruk.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De geschiedenis komt dan dichterbij.
‘Ja, en dat gebeurt ook met persoonlijke getuigenissen. Ik ga actief op zoek naar familieleden in de hoop dat ze me nog iets kunnen vertellen. Zo sprak ik een kleindochter van Van Riet Paap, die in een oude stoofpot nog films van haar grootvader had liggen. We gaan ze binnenkort bekijken bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. Johan Huizinga had het over de sensatie van de historicus, maar het emotioneerde haar ook dat ik al een jaar onderzoek verricht naar haar grootvader. Ik kon haar dingen over hem vertellen die zij helemaal niet wist. Zij ervaarde ook een soort historische sensatie.’
Voor Ode aan de doorzonwoning, over de geschiedenis van het karakteristieke Hollandse nieuwbouwhuis van de wederopbouw, heeft u ook mensen geïnterviewd.
‘Tim Smeets van het Openluchtmuseum heeft het boek geschreven, ik heb het aangevuld met gesprekken met bewoners van doorzonwoningen nú. De meesten wisten aanvankelijk niet wat er over hun woning te vertellen valt. Tijdens het gesprek bleek dat zo’n huis vol sporen en herinneringen zit aan belangrijke gebeurtenissen. Het is de plek waar kinderen worden geboren, waar mensen elkaar ten huwelijk vragen, waar mensen sterven.’
Wat is er zo bijzonder aan de doorzonwoning?
‘Voor duizenden Nederlanders is het hun starterswoning geweest, de plek waar ze hun gezin zijn begonnen. De doorzonwoning is het product van de goedkope massale fabrieksbouw die eind jaren vijftig op gang kwam als antwoord op de grote woningnood. In de loop van de jaren zestig en zeventig verrezen er ruim een miljoen. Een groot raam voor en achter, drie slaapkamertjes boven, een keuken en een tuintje, dat zijn zo ongeveer de karakteristieken.’
Voldoen de uniforme eengezinswoningen nog aan de behoefte van de bewoners?
‘De meeste mensen kiezen er niet voor, maar voelen uiteindelijk toch een bepaalde tederheid ten aanzien van hun doorzonwoning. Sommige zijn opgeknapt of uitgebreid met een dakkapel, of koopwoning geworden. Ik ben op bezoek geweest bij urban professionals in Amsterdam-Noord, wat sommige mensen de “havermelkelite” zouden noemen, maar ook bij Syrische vluchtelingen die in hun woonkamer eten vanaf kussens op de grond. Zo weerspiegelen de interviews over persoonlijke geschiedenissen ook de historische veranderingen en gebeurtenissen in Nederland. In Deventer sprak ik met een mevrouw in de Molukse wijk. Haar grootmoeder is nog met het schip de Kota Inten naar Nederland gekomen.’
U gebruikt dus graag oral history als bron van informatie?
‘Zeker. Geschiedenis bestaat niet alleen uit data en grote historische persoonlijkheden, maar ook uit de verhalen van doodgewone mensen. Oral history is een waardevolle aanvulling op archiefonderzoek. Het wekt de historische gegevens tot leven.’
Barend de Voogd
(1968) is auteur en journalist. Hij werkte voor De Filmkrant, Holland Film Nieuws en NU.nl en was hoofdredacteur van filmmagazine Schokkend Nieuws. Van zijn hand verschenen Tot de laatste akte! (2018), een bundel interviews met verzamelaars van 35mm-film, en De Filmfabriek (2023), over de filmproductiemaatschappij Profilti (1922-1933). Onlangs verscheen Ode aan de doorzonwoning in samenwerking met Tim Smeets, waarvoor hij de interviews deed.
Openingsbeeld: Een doorzonwoning is te herkennen aan de grote ramen voor en achter, 1963. Foto afkomstig uit besproken boek.
