Lees artikelen uit ons archief over de Verlichting, met verhalen over René Descartes, Isaac Newton en het zeventiende-eeuwse wereldbeeld.
De Verlichting
- 18 artikelen
Recensie
Stichtten piraten een utopia?
De in 2020 overleden antropoloog David Graeber stelt dat piraten op Madagaskar aan de wieg stonden van de achttiende-eeuwse Verlichting.
Interview
‘De mens kan de aarde niet beheersen’
In Dubai is een internationale klimaattop bezig. Volgens historicus Philipp Blom heeft het idee dat de mens de aarde kan controleren wortels in de bronstijd.
Recensie
Het begin van het ik-tijdperk
Tijdens de Romantiek ontstond een egocentrisch wereldbeeld. Andrea Wulf beschrijft dat aan de hand van een generatie Duitse denkers.
Recensie
Filosofen in de Lage Landen
De Lage Landen hebben vele filosofen voortgebracht. Erno Eskens laat ze zien in al hun verscheidenheid. Van vroege denkers als Geert Groote en Thomas a Kempis tot een internationale beroemdheid als Erasmus en een tijdgenoot als René Gude. Hij behandelt ook interessante dwalers. Zijn motto is niet voor niets: ‘Niemand dwaalt vrijwillig.’ De Lage Landen...
Recensie
Descartes kon hier rustig werken
Een groot deel van zijn leven woonde de Franse filosoof René Descartes in Nederland. Hier werd hij tenminste niet gestoord, zo beweerde hij. Maar het vernieuwende wetenschappelijke en technologische klimaat speelde ook een rol. Bekijk dit boek in de webshop. René Descartes (1596-1650) geldt nog altijd als een van de grondleggers van de moderne wijsbegeerte....
Artikel
De onzichtbare hand van Adam Smith
In The Wealth of Nations (1776) pleitte filosoof Adam Smith voor vrijhandel en tegen overheidsingrijpen in de economie. Het boek werd een klassieker, maar riep ook weerstand op. Volgens zijn critici was Smith de wegbereider van een meedogenloos kapitalisme. Toch keerde hij zich tegen uitbuiting en slavernij. Woedend waren de docenten in Oxford toen hun...
Artikel
Het revolutionaire idee van Christiaan Huygens
De briljante wiskundige, natuurwetenschapper en uitvinder Christiaan Huygens bedacht een verbrandingsmotor die liep op buskruit. De zeventiende-eeuwse geleerde voorzag dat zijn uitvinding geschikt was voor nieuwe vormen van vervoer. Ooit zou zijn nouveau moteur een vliegmachine van de grond krijgen. Eind 1672 kwam Christiaan Huygens op het idee ‘de al te grote snelheid en onstuimigheid’...
Artikel
Het wonderjaar van Isaac Newton
Volgens onderzoekers zijn de natuurkunde-examens de afgelopen jaren steeds makkelijker geworden. In 1666 ontwikkelde Isaac Newton revolutionaire ideeën over natuurkundige fenomenen.
Artikel
‘In de Verlichting ging cultuur de markt op’
De Verlichting veranderde Europa onherkenbaar. Op 6 maart organiseert Historisch Nieuwsblad een collegedag over deze belangrijke periode. Vier kenners spreken over de filosofie, wetenschap en de mentaliteit van de achttiende eeuw: ‘De Verlichting was meer dan een verzameling ideeën.’ Een van de sprekers is Inger Leemans, hoogleraar Cultuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij...
Artikel
‘In de Verlichting ging het om het wereldbeeld’
Algemeen wordt de achttiende eeuw aangemerkt als de Verlichte periode, maar de idealen van deze tijd kregen al eerder voet aan de grond. In Historisch Nieuwsblad (1/2005) betoogt Jan Dirk Snel dat Newtons geschrift Principia, gepubliceerd in 1687, als beginpunt zou kunnen worden aangemerkt. De Verlichting kan namelijk beschouwd worden als reactie op de Wetenschappelijke...
Artikel
‘Verlichting maakte kerk toleranter’
De Verlichting was geen afwijzing van het geloof, zoals vaak gedacht, maar eerder een herinterpretatie van de geloofsbelijdenis. Dit genuanceerde beeld wordt geschetst in Verlichting in Nederland 1650-1850, onder redactie van de Leidse universiteitsdocent Jan Wim Buisman. Historische essays van verschillende auteurs en historische bronteksten tonen aan dat verlichte ideeën en geloof vaak hand in...
Recensie
Jonathan Israel en de Verlichting
Als je als Nederlander iets over een buitenlandse auteur zegt, is de kans dat deze jou daarop aanspreekt doorgaans vrij gering. Toen ik echter een paar jaar geleden in dit blad schreef dat Jonathan Israel, als het om de radicale stroming binnen de Verlichting gaat, meer op een ideoloog dan een historicus lijkt, bleef dit...