Home Teruggave ‘fout’ bezit roept vragen op

Teruggave ‘fout’ bezit roept vragen op

  • Gepubliceerd op: 21 oktober 2019
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Teun Willemse
  • 2 minuten leestijd
Teruggave ‘fout’ bezit roept vragen op

Een Duitse familie kreeg onlangs eigendommen terug die in de Tweede Wereldoorlog door geallieerde soldaten waren geroofd. Is de tijd aangebroken om ook aan bezetters en collaborateurs hun oude bezittingen te retourneren?

Amerikaanse soldaten roofden in 1945 tafelzilver van een adellijke familie uit Öhringen. Via een omweg kwam het zilverwerk terecht bij een Nederlandse familie in Heerlen. Die werkte mee aan een herkomstonderzoek en besloot het aan de Duitse eigenaren terug te geven.
 
Verhalen over plunderingen en restitutie in de Tweede Wereldoorlog gaan meestal over roof door de nazi’s, maar deze teruggave roept andere vragen op. Hoe zit het met geroofd en onteigend bezit van bezetters en collaborateurs? Moet dit ook terug naar de oorspronkelijke eigenaars?
 
In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog stalen de geallieerden veel van de vijand. De New York Times schreef in 2015 dat duizenden schilderijen de oversteek naar de Verenigde Staten hebben gemaakt, waarvan er maar weinig zijn teruggekeerd. In Nederland werden huizen van NSB’ers leeggeroofd en bezittingen van Duitsers en collaborateurs geconfisqueerd.
 
Verloren objecten van NSB’ers of Duitsers duiken dan ook met enige regelmaat op. ‘Mensen verdiepen zich in de geschiedenis van hun bezittingen,’ vertelt Floris Kunert, onderzoeker aan het Expertisecentrum Restitutie in het NIOD. ‘Wanneer zij de herkomst van een object achterhalen en het blijkt gestolen, dan kunnen ze zich daar ongemakkelijk bij voelen. Misschien heeft het object persoonlijke betekenis voor de oorspronkelijke eigenaar, of maakt het deel uit van de geschiedenis van een stad of kerk. Als dat wringt, kiezen mensen soms voor teruggeven.’
 
‘Bij persoonlijke verhalen zijn mensen waarschijnlijk eerder geneigd bezittingen terug te geven,’ zegt Marieke Oprel, promovendus aan de Vrije Universiteit. Zij stelt dat restitutie ingewikkelder wordt, en vrijwillige teruggave zeldzamer, zodra er meer vermogen mee gemoeid is – bijvoorbeeld bij vast- of landgoed. ‘Het is voor onteigende Duitsers juridisch lastig om iets gedaan te krijgen, zelfs als ze alleen op zoek zijn naar erkenning voor hun oorspronkelijke eigenaarschap. Het zou mooi zijn als restituties als deze het debat aanwakkeren en we gevallen van teruggave aan de bezetter specifiek beoordelen.’

Teun Willemse is redacteur bij Historisch Nieuwsblad

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 11 - 2019

Nieuwste berichten

Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer
Adolf Hitler en Francisco Franco
Adolf Hitler en Francisco Franco
Beeldessay

Franco liet Hitler in de steek 

Ideologisch had de Spaanse dictator Francisco Franco veel raakvlakken met de fascisten in Duitsland en Italië. Toch koos hij tijdens de Tweede Wereldoorlog niet echt voor hen.   Het was geen geslaagde ontmoeting. Nazileider Adolf Hitler zou na afloop hebben gezegd dat hij liever een paar kiezen liet trekken dan nog een keer af te spreken...

Lees meer