Ondemocratische landen mogen steeds vaker internationale sportevenementen organiseren. Dat is een breuk met het verleden, schrijft Tomasz Matras in The International Journal of the History of Sport. Landen die laag scoren op het gebied van mensenrechten, eerlijke verkiezingen en vrijheid van meningsuiting waren in de jaren negentig slechts sporadisch gastheer van wereldkampioenschappen. Maar na de eeuwwisseling kregen ze meer toernooien toegewezen.
Sportswashing kent een lange geschiedenis. In de tweede eeuw voor Christus introduceerden de Romeinen ‘brood en spelen’: met gratis gladiatorengevechten wilden keizers de gunst van het volk winnen. Ook de Olympische Spelen in Moskou in 1980 en Beijing in 2008 waren bedoeld als PR voor autocratische regimes.
Meer historisch nieuws lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Het meest beruchte voorbeeld waren de Spelen van 1936 in Berlijn, die de geschiedenisboeken ingingen als Hitlers Spelen. Propagandaminister Joseph Goebbels hoopte dat het evenement nazi-Duitsland op de kaart zou zetten en de kritiek op misstanden zou doen verstommen.
Inmiddels gebruiken ondemocratische landen als China, Rusland en Qatar vergelijkbare tactieken. Poetin en Xi hengelen sporttoernooien binnen en stampen hypermoderne stadions uit de grond die hun aanzien moeten verbeteren. Vooral Rusland is favoriet. Het Kremlin sleepte tussen 1993 en 2005 slechts zes wereldkampioenschappen van verschillende sporten binnen. Maar sinds Rusland in 2006 van ‘deels vrij’ naar ‘niet vrij’ is gezakt op de democratische ranglijst, heeft Poetin maar liefst 34 internationale sportevenementen georganiseerd.
Volgens Matras is de toename van het aantal toernooien in autocratische landen deels te verklaren door de toegenomen welvaart. Daarnaast mikken Rusland en China vooral op sportdisciplines die in het Westen minder populair zijn, zoals boksen en gewichtheffen. Matras zet wel vraagtekens bij het positieve effect van sportswashing. Vroeger hadden internationale toernooien meer potentie voor het imago van een land; tegenwoordig leiden ze vaak tot extra westerse aandacht voor misstanden en de oproep tot boycots.
Liever een autocraat
Landen als Qatar en Rusland gebruiken hun oliedollars om wereldkampioenschappen binnen te hengelen, maar sportcomités noemen ook andere redenen om voor autocratische landen te kiezen. Toen Rusland het FIFA-wereldkampioenschap van 2018 mocht organiseren, verklaarde secretaris-generaal Jérôme Valcke: ‘Ik zal iets geks zeggen, maar minder democratie is soms beter voor het organiseren van een wereldkampioenschap. Een sterk staatshoofd dat snel beslissingen kan nemen, zoals Poetin in 2018 misschien zal doen, is makkelijker dan een land als Duitsland, waar je moet onderhandelen op verschillende niveaus.’
Openingsafbeelding: Adolf Hitler feliciteert de Britse roeiers op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Bron: Getty Images.
