Nieuws: Na een epidemie volgt Jodenhaat

Complotdenkers verkondigen dat Joden schuldig zijn aan de huidige corona-epidemie. Dat past binnen een oud patroon, zegt historicus Bart Wallet. Haat tegen Joden kan door de elite worden aangewakkerd. ‘Tijdens mijn laatste college voor de lockdown zei een Joodse studente: “Ik hou mijn hart vast. Ik ben bang dat wij hier de schuld van zullen krijgen.” Ik heb het bijgehouden en binnen een week was het zover: er kwamen verhalen dat Joden het coronavirus zouden verspreiden. En dat de Mossad het zou hebben ontwikkeld.’

Bart Wallet, expert op het gebied van Joodse geschiedenis aan de Vrije Universiteit, ziet een duidelijke parallel met epidemieën uit het verleden, waarvan Joden de schuld kregen. ‘Wat we nu zien, is vintage antisemitisme. Mensen grijpen ernaar als de wereld op z’n kop staat, als er iets groots speelt en er veel onduidelijkheid is. Om dat uit te leggen gebruik ik vaak een term van de Palestijns-Amerikaans literatuurwetenschapper Edward Said: “cultureel archief.” In dat archief zijn de afgelopen eeuwen allerlei antisemitische verhalen en beelden verzameld. Het zijn silent sleepers, maar al er iets gebeurt, kunnen ze zo weer naar boven komen.

In dat culturele archief zitten onder meer verhalen over Joden die medische problemen met zich meebrengen. Dat repertoire is vanaf de Middeleeuwen ontwikkeld, toen Joden doorgaans aan de rand van de samenleving leefden, net als leprozen. Daarom werden ze geassocieerd met ziekten en kregen ze in de veertiende eeuw bijvoorbeeld de schuld van de Zwarte Dood. Er zijn toen veel Joden vermoord.