Dat Rusland sancties oplegt aan allerlei Europeanen en Amerikanen is niet nieuw. Sinds de verovering van de Krim in 2014 hanteert het land een oog om oog-strategie, waarbij iedere westerse dwangmaatregel bijna automatisch een lijst met door Rusland verfoeide westerlingen oplevert. Van de Canadese ijsdanser Tessa Virtue tot de premier van Japan; volgens Rusland zijn het verdorven zielen. Zetten deze mensen daar voet aan de grond, dan worden ze vervolgd.
Maar het is wel nieuw dat het Kremlin nu ook een hele trits historici aan de lijst toevoegt. De Russen beschuldigen hen van ‘het demoniseren van Rusland’ en ‘het aanwakkeren van de oorlog in Oekraïne’ – alsof Rusland daarbij hulp nodig heeft van studeerkamergeleerden. Gek genoeg zijn vooral Britse geschiedkundigen de pineut. ‘We moeten vaststellen dat russofobische Britse vertegenwoordigers er niet voor terugschrikken om te proberen het constitutionele systeem en de sociaal-politieke processen in ons land in diskrediet te brengen,’ maakte het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken deze week bekend.
Meer columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Geschiedenis speelt dan ook een belangrijke rol in de strijd om Oekraïne. Rusland zette het geheime wapen Tucker Carlson in, de oud-presentator van Fox News die als een schooljongetje een halfuur les kreeg over Rurik van Novgorod en Jaroslav de Wijze. In het interview met Carlson haalde Poetin een heel millennium overhoop om te bewijzen dat Oekraïne niet bestaat en dat hij altijd gelijk heeft. Carlson kon weinig anders doen dan toekijken met een blik die het midden hield tussen verbijstering en constipatie. Hij kwam voor verhalen over nazi’s, geheime laboratoria en de perfide NAVO; in plaats daarvan gingen de Nestorkronieken open en leerde hij over Varangiërs en Varjagen.
‘Carlson kon weinig anders doen dan toekijken met een blik die het midden hield tussen verbijstering en constipatie’
Gespecialiseerde westerse historici begonnen onmiddellijk aan het verhaal van Poetin te plukken. Eminente kenners van Rusland als Tom Holland haalden op Youtube en in het geschreven woord allerlei misconcepties en platte leugens van de Russische leider onderuit. Wat Poetin doet is geen geschiedschrijving, maar het creëren van mythe, was steeds de boodschap. Helemaal waar. Deze godenverhalen zijn echter bedoeld voor nostalgische Russen, zeker niet voor westerse kenners van de geschiedenis die serieus met hun bronnen omgaan. Die moeten hun mond houden, vandaar die sancties.
Volgens David Abulafia van de Universiteit van Cambridge, een van de gesanctioneerde historici, draait het inderdaad allemaal om Rurik van Novgorod, zo schrijft hij in The Telegraph. Was dat een Viking, of een soort Slavische aartsvader? In het eerste geval is Oekraïne – zijn zoon koos Kiev als hoofdstad – altijd al een andere entiteit geweest dan Rusland. Was hij een Slavische vorst, dan is Oekraïne een afvallige republiek en mag Poetin Bachmoet in puin schieten en weeskinderen ontvoeren om zijn gelijk te halen.
Een Historikerstreit, maar dan met tanks in plaats van ingezonden brieven in de Frankfurter Algemeine. Met aan beide kanten honderdduizenden dode soldaten, die zijn gevallen voor de vraag tot welke cultuur Rurik zich in de negende eeuw bekende. We zullen hun weduwen maar niet vertellen dat er tegenwoordig ook historici zijn die denken dat hij helemaal niet heeft bestaan. En dat er zelfs een theorie is dat Rurik uit Friesland kwam. In dat geval is Kiev natuurlijk van ons. Alsjeblieft, meneer Poetin, mag ik nu ook op de sanctielijst?
