Waaraan houd je je vast in onzekere tijden? Dat houdt veel mensen bezig, of zelfs wakker. Onlangs publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid een rapport getiteld Grip. Het maatschappelijk belang van persoonlijke controle. Als je het gevoel hebt dat je geen ‘grip’ hebt, zo blijkt, dan heeft dat gevolgen. Mensen worden letterlijk ziek van het gevoel dat ze een speelbal van de omstandigheden zijn.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u onbeperkt toegang tot HN Actueel? U bent al lid vanaf €1,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Dat was voor sommigen een reden om op de PVV te stemmen: die partij beloofde immers ‘grip’ op de grenzen, op de instroom van migranten – op van alles waar mensen bang en onzeker van worden. Dus het is niet verkeerd dat de WRR hier uitvoerig bij stilstaat. Uit een ander onderzoek bleek dat jongeren die in actieve bewoordingen over zichzelf spreken (‘ik ga me inzetten voor het milieu’, ‘ik ga iets doen voor mijn wijk’) zich beter voelen dan de groep die zichzelf ziet als object van het noodlot en politieke machten.
Meer columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Als historicus vraag ik me dan af hoe het was voor arme mensen in tijden voor het algemeen kiesrecht, democratische besluitvorming, inspraak en participatie. Waren die mensen dan chronisch ziek en ongelukkig? Ik las het prachtige verslag dat Marthe Philipse in eigen beheer heeft uitgegeven over haar voorvader Antoni Philipse en zijn zoon Johan. Dat waren twee zeer invloedrijke magistraten die zowel in de Bataafse Republiek als het Koninkrijk Holland een grote rol speelden. Marthe Philipse beschrijft hoe indringend al die regimewisselingen waren en hoe zwaar de familie Philipse werd geteisterd. Hun huis werd geplunderd, Antoni werd naar Parijs meegenomen, Johan verloor diverse kinderen aan de kinkhoest. Wat was hun houvast?
Dat was net als voor zovelen in die periode hun vertrouwen op God, die beschikt. Maar daarnaast valt ook hun professionele eer op, die ondanks alle turbulenties sprak uit hun volledige toewijding aan het recht. Keizers en koningen konden komen en gaan, maar zorgvuldige toepassing van het recht hield de samenleving overeind. Opportunisme was hun vreemd. Voorts schreven vader en zoon veel brieven aan vrienden en familie, want die slepen je uiteindelijk door de ellende. Uit die brieven blijkt vooral hun vermogen om zelfs in de meest onzekere omstandigheden toch nieuwsgierig te blijven. Tijdens zijn gedwongen verblijf in Parijs, min of meer als gegijzelde van de keizer, noteerde Antoni met veel oog voor detail hoe mooi het ‘zilveren tafelservies’ van een van zijn ‘gastheren’ was geweest, en hoe goed de ‘water-machine’ werkte die diende om Versailles van gezuiverd drinkwater te voorzien. Antoni en Johan hielden dus ‘grip’ op hun situatie door hun eigen geschiedenis op te schrijven. Hun nakomeling Marthe maakte het verhaal af. En wij kunnen in die persoonlijke geschiedschrijving nu lezen hoe je dat doet, houvast vinden in onzekere tijden.
