Home Dossiers Religiegeschiedenis Kasboek van een katholieke maagd

Kasboek van een katholieke maagd

  • Gepubliceerd op: 14 december 2022
  • Laatste update 17 apr 2023
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 3 minuten leestijd
Kasboek van een katholieke maagd
Jezus met zijn apostelen
Dossier Religiegeschiedenis Bekijk dossier

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u onbeperkt toegang tot de artikelen op Historischnieuwsblad.nl? U bent al lid vanaf €1,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

Denkend aan Nederlanders in de zeventiende eeuw zien we al snel stadhouders die steden heroveren op de Spanjaarden, zeehelden die de Engelse vloot teisteren, schippers die op de Oost varen, calvinistische dominees die de gelovigen vermanen, wetenschappers en uitvinders die belangrijke ontdekkingen doen, revolutionaire schilders die kunstgeschiedenis schrijven, of gewetenloze kooplieden die voor de Afrikaanse kust zwarte slaven inladen. Alleenstaande, rijke, katholieke vrouwen zijn heel wat zeldzamer. Toch behoort een van hen opeens tot de best gedocumenteerde personen van de Gouden Eeuw.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

In 2019 werd in een Belgisch archief het zogenoemde ‘memorieboek’ van Maria van Nesse ontdekt, een meer dan 200 pagina’s tellend manuscript waarin deze vrouw uit Alkmaar tussen 1623 en 1646 haar uitgaven noteerde en allerlei memorabele gebeurtenissen vermeldde. Het is niet louter een kasboek, maar ook geen persoonlijk dagboek of autobiografie. Vandaar dat het niet geschikt is om in zijn geheel te publiceren, maar het vormt wel bijzonder bruikbare grondstof voor een boek over het dagelijks leven in de zeventiende eeuw, waarin niet alleen de huishoudelijke consumptie, maar tevens het geloofsleven van de onderdrukte katholieke minderheid centraal staat.

Maria van Nesse stamde uit een rijke familie en zou nooit trouwen, zodat ze zelfstandig een huishouden voerde en tot de categorie van ‘bejaerde dogters’ werd gerekend. In haar memorieboek heeft ze nauwgezet bijgehouden wat ze kwijt was voor haar huishouden, waarbij opvalt dat ze veel geld besteedde aan kunst en juwelen, terwijl ze ook recepten tegen tandpijn of andere kwalen verzamelde of interessante zegswijzen noteerde.

Maria woonde in Alkmaar, de meest katholieke stad van het gewest Holland, en beschouwde zichzelf waarschijnlijk als een ‘geestelijke maagd’, een ongehuwde vrouw die zich in maagdelijkheid aan God wijdde. Dit soort vrouwen, ook wel ‘kloppen’ genoemd, richtte hun religieuze leven in onder leiding van een pastoor of parochiepriester en speelde een belangrijke rol binnen hun religieuze gemeenschap. Maria steunde tal van geloofsgenoten en schonk veel geld en kunstvoorwerpen aan de verschillende huiskerken, waar illegale erediensten werden gehouden. Hoewel vrijwel iedereen op de hoogte was van deze schuilkerken, wilde dat niet zeggen dat ze zomaar getolereerd werden. De schout kon altijd binnenvallen en een enkele keer werd daarbij de dienstdoende priester zo mishandeld dat hij overleed. Met de nodige steekpenningen viel daar wel wat aan te doen, en elk jaar noteerde Maria nauwgezet hoe groot haar bijdrage (meestal rond de 25 gulden) was aan dit zogenoemde ‘recognitiegeld’, waarmee haar parochie de schout omkocht.

Judith Noorman en Robbert Jan van der Maal

328 p. Amsterdam University Press, € 34,99

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2023