Negentiende-eeuwse onderzoekers wilden de natuur beter begrijpen en leren respecteren. Een van hen was de Pruisisch-Nederlandse ontdekkingsreiziger en avonturier Franz Junghuhn.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Twee jaar geleden maakte historicus Ulbe Bosma furore met een veelgeprezen boek over de geschiedenis van suiker. Dit keer schreef hij de biografie van Franz Junghuhn (1809-1864). De negentiende eeuw lijkt misschien een saai, burgerlijk tijdperk, maar de wetenschap en de natuurbeleving waren toen verre van dat. De gedachte was dat ‘de waarheid’ dichterbij zou komen door de natuur, de bergen, de bodem, de zeeën en het verleden minutieus en stelselmatig in kaart te brengen. Vrijwel alle grondslagen voor de natuurwetenschappen en de biologie werden toen gelegd door universele geleerden, zoals Alexander von Humboldt, door Bosma getypeerd als ‘de vader van de ecologie’.
Junghuhn was misschien wel zijn belangrijkste discipel. Zijn leven is een aaneenschakeling van romantische gebeurtenissen. De jonge Junghuhn deed een mislukte zelfmoordpoging na een moeizame jeugd met een veeleisende vader. Daarna raakte hij gewond bij een duel, waarna hij enkele jaren gevangenzat en vervolgens vluchtte, wat hem naar het vreemdelingenlegioen in Afrika bracht. Daar bloeide zijn belangstelling voor de wetenschap op: nauwgezet ging hij de natuur beschrijven, aanvankelijk vooral paddenstoelen, maar spoedig ook andere gewassen en natuurverschijnselen.
Na een avontuurlijke tocht door Franrijk, Pruisen en Nederland reisde hij naar Nederlands-Indië. Daar kwamen zijn enorme werkkracht en fenomenale intelligentie voor wetenschappelijk onderzoek naar voren. In relatief korte tijd werd hij een specialist in de cultuur en natuur van Java. Duizenden publicaties volgden in een leven vol conflicten en enerverende ondernemingen. Zo beklom hij tegen het advies van de lokale bevolking alle vulkanen op Java en plantte hij overal kinabomen om te bepalen waar deze geneeskrachtige boom het beste tot zijn recht zou komen. Deze en tal van andere opzienbarende verhalen uit een letterlijk adembenemend leven heeft Bosma samengebald in krap 300 pagina’s. Een knappe prestatie bij zo’n veelomvattend onderwerp.
Leven op een vulkaan. Franz Junghuhn, een biografie
Ulbe Bosma
360 p. Atheneum, € 21,99
Openingsbeeld: Zuidkust van Java. Tekening door Franz Junghuhn, 1853.
