Amerika en Australië samen tegen het ‘gele gevaar’

Washington, Londen en Canberra hebben een akkoord gesloten om de Australische marine uit te rusten met nieuw te bouwen nucleaire onderzeeërs. Dit gebeurt in het kader van AUKUS, een veiligheidsovereenkomst tussen de drie landen om China het hoofd te bieden. Het is niet de eerste keer dat Australië bij de VS aanklopt voor hulp tegen een Aziatische dreiging. In 1907 nodigde Canberra de Amerikaanse vloot uit voor een bezoek, om te demonstreren dat de blanke volken in de Pacific waren opgewassen tegen het ‘gele gevaar’ uit Japan.

In 1907 stuurde de Amerikaanse president Theodore Roosevelt zestien moderne slagschepen op een wereldreis om de macht van zijn nieuwe marine te tonen. Sinds de Spaans-Amerikaanse Oorlog van 1898, waarin Spanje ter land en vooral op zee overtuigend was verslagen, was de marine een stokpaardje geworden van Roosevelts buitenlandbeleid. De rompen van de schepen werden wit geschilderd, de kleuren van de vrede, om de goede intenties van Roosevelt te tonen. Zo ontstond de bijnaam de Great White Fleet.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Op eigen initiatief vroeg de premier van Australië, Alfred Deakin, aan Roosevelt om de vloot ook naar Australië te sturen. Hiermee passeerde Deakin het Colonial Office in Londen. Ook al had Australië in 1907 al deels zelfbestuur, diplomatie moest via het moederland gaan. Deakin had echter een reden om zijn onafhankelijke koers te varen. De Royal Navy focuste vooral op de Duitse Hochseeflotte en verwaarloosde zijn militaire taak in de Stille Oceaan. Het Australian Squadron bestond voornamelijk uit kleine verouderde schepen en zou in tijden van oorlog niet veel kunnen betekenen voor de verdediging van Australië.

Daar kwam nog bij dat in 1905 Japan Rusland had vernederd tijdens de Russisch-Japanse Oorlog. Met name de zeeslag bij Tsushima maakte indruk. De angst bestond dat Japan verdere imperiale ambities zou koesteren, en dat Australië daarvan het slachtoffer zou kunnen worden. Een staaltje machtsvertoon van de Amerikaanse verre buur zou hopelijk Japan afschrikken.

De angst voor Japan was echter niet alleen geopolitiek. Toen de zes aparte kolonies in het huidige Australië samen de federale Commonwealth of Australia vormden, werd al snel de Immigration Restriction Act aangenomen. Deze wet moest migratie door niet-Europeanen beperken. Potentiële migranten waren verplicht een dictee van vijftig woorden te schrijven in een Europese taal. De taal voor het dictee kon ter plekke door de dienstdoende ambtenaar worden bepaald: zo werd het een koud kunstje om onmogelijke eisen te stellen. Dit was het startschot van het White Australia policy op federaal niveau. De man die verantwoordelijk was voor deze wet, was niemand minder dan Alfred Deakin.

In een verklaring aan de Engelse journalist Richard Jebb stelde Deakin dat Australië de Great White Fleet met open armen zou ontvangen, ‘vanwege ons wantrouwen in de gele rassen in de noordelijke Grote Oceaan en onze erkenning van de vriendschapsband die ontstaan is tussen alle witte rassen die de dreiging van het Gele Gevaar voor de blanke beschaving, opvattingen en politiek ondertekenen.’  Voor Deakin was de Great White Fleet dus niet alleen wit vanwege de kleur van de scheepsrompen, maar ook vanwege de broederband tussen de Angelsaksische Amerikanen en de Australiërs.

Op 20 augustus 1908 arriveerde de Amerikaanse vloot voor de kust van Sydney. Meer dan een half miljoen inwoners van de stad kwam opdagen om de matrozen te onthalen, en dat op een inwonersaantal van zo’n 6000 zielen. Behalve in de Australische havens van Sydney en Melbourne legde de vloot ook aan in Auckland, Nieuw-Zeeland. Daar verwelkomde premier Joseph Ward de Amerikanen als ‘vrienden en bloedverwanten van het Angelsaksische ras’. De Wellington Post schreef dat de VS, als ‘voorvechters van de witte opmars in de Grote Oceaan’, de idealen van Australië en Nieuw-Zeeland beter vertolkten dan Groot-Britannië. Dit beeld werd gedeeld door Roosevelt. Die vertelde aan een journalist van de New York Times dat de wereldreis van de vloot deels als doel had ‘Engeland – ik zal niet zeggen dat het een ‘afvallig’ moederland is – te laten zien dat die koloniën voor blanken zijn’.

Ondanks het Australische welkom voor de Amerikanen wogen de geopolitieke belangen van de VS zwaarder. Er volgde ook een bezoek aan Japan, dat uiterst vriendelijk verliep. Japan en de VS kwamen tot het Root-Takahira Agreement. Dit was eigenlijk niets meer dan een erkenning van de status quo in Azië. De Japanse koloniën in Korea en Mantsjoerije werden erkend en het Amerikaanse op de Filipijnen en Hawaï ook. Waar Deakin liever een uitbreiding van de Monroe-doctrine zag die ook Australië zou beschermen, kozen de Amerikanen toch voor een diplomatieke overeenkomst. Oorlog met Japan, waarin ook Australië gevaar liep, zou pas uitbreken in 1941, na de aanval op Pearl Harbor.