Amerika en de Eerste Wereldoorlog: Washington werd de strijd in gezogen

Veel Duitse Amerikanen geloofden de media niet. Ze dachten dat de verhalen over Duitse gruweldaden in België het werk waren van de Britse propaganda. De Duitse buitenlandse dienst hielp daaraan mee door zelf verhalen te leveren voor de vele Duitstalige kranten die het Duitse geweld relativeerden en de Engelsen verweten valse nieuwsberichten te maken. Ondertussen moesten Duitsers steeds hun goede trouw bewijzen.

Om de Amerikaanse afzijdigheid geloofwaardig te houden probeerde Wilson elke twijfel aan de neutraliteit te voorkomen. Maar Amerika kon zich niet isoleren; de wereld liet het land niet met rust. Zo bleven de zuiderlingen zitten met hun katoenoogst door de zeeblokkade die de Engelsen rond Europa legden. En werd de Amerikaanse neutraliteit in twijfel getrokken omdat de VS voorraden, munitie en wapens aan Engeland leverden, dat zelf nauwelijks een chemische industrie had. Wilsons – zwakke – verdediging was dat niet-leveren ook niet neutraal was.

Hoewel ze officieel de Amerikaanse neutraliteit respecteerde, zette de Duitse regering serieuze spionage- en sabotageactiviteiten op in Noord-Amerika. Duizenden paarden op weg van Amerika naar Engeland stierven bijvoorbeeld aan een mysterieuze anthraxbesmetting. In oktober 1914 werd een complot ontdekt om Ontario’s Welland Canal op te blazen. Dat hoorde bij een plan om met Duitse ‘reservisten’ Canada – als onderdeel van het Britse Rijk – binnen te vallen. En in februari 1915 liet een Duitse agent een koffer explosieven ontploffen op een treinbrug tussen Amerika en Canada.

Volgens de Amerikaanse auteur Howard Blum vormden deze  Duitse activisten ‘de eerste terroristische cel in Amerika’. Het brein achter veel gewelddaden was de Duitse officier Franz von Rintelen. Hij was sinds april 1915 actief in New York en werd direct door Berlijn gefinancierd. Samen met een chemicus maakte hij zogenoemde pencil bombs, brandbommen die aan boord van schepen met munitie werden geplaatst. En niet zonder succes: een stuk of dertig schepen kwamen in de problemen. Hij kon rekenen op steun van Iers-Amerikaanse dokwerkers, die vanwege de bezetting van Ierland een hekel hadden aan de Engelsen.

Al in 1915 probeerde Von Rintelen om de Mexicanen de Verenigde Staten de oorlog te laten verklaren. Amerika’s onhandige bemoeienis met de Mexicaanse revolutie had de landen namelijk niet tot de grootste vrienden gemaakt. Von Rintelen beloofde Mexico wapens en onderzeeërs. Hij werd uiteindelijk in 1916 in Engeland gearresteerd. Na 21 maanden internering werd hij uitgeleverd aan de VS, waar hij drie jaar in de gevangenis zat.

Volgens de Duitse regering waren de terreurdaden acties van individuen, en het kwam de regering-Wilson beter uit dat te geloven. Dat werd lastig toen de bommenlegger op de treinbrug betaald bleek door de Duitse militair attaché in Washington Franz Von Papen – dezelfde man die in 1932 als kanselier president Hindenburg zou overhalen Hitler te benoemen. Eind 1915 gooiden de Amerikanen Von Papen het land uit. Hij bleek betrokken bij verschillende geplande sabotageacties.

In de tussentijd had zich een incident voorgedaan dat gezien de Amerikaanse steun aan Engeland bijna onvermijdelijk was. In reactie op de Engelse zeeblokkade waren de Duitsers een onderzeebootoorlog begonnen. Op 7 mei 1915 torpedeerden ze de Lusitania, een Engels schip met Amerikanen en oorlogsmaterieel aan boord. Bijna 1200 mensen, onder wie 128 Amerikanen, kwamen om. De daad leidde tot grote publieke verontwaardiging.

Wilson bleef vasthouden aan zijn neutraliteitspolitiek, maar begon tegelijkertijd militaire voorbereidingen te treffen. In Amerika zelf werd het gevoel van onveiligheid steeds groter en de roep om oorlog luider. De grootste criticus van Wilson was ex-president Theodore Roosevelt, die een hekel had aan de keizer en zijn Duitsers, maar ook de loyaliteit in twijfel trok van de ‘streepjes-Amerikanen’ – Amerikanen die werden aangeduid met hun herkomst inclusief een streepje. Bijvoorbeeld: Duits-Amerikanen.

Tot geluk van Wilson namen de Duitsers gas terug. Zolang ze nog aan het oostfront vochten, hielden ze de Amerikanen liever buiten de oorlog. In de lente van 1916 stopten ze met de duikbotenoorlog. Toch zorgde Wilson dat het Congres investeringen in de marine goedkeurde.

In Amerika groeide de irritatie over de Engelsen, die de neutralen verboden handel te drijven met de Duitsers. De Engelsen hielden ook schepen aan op volle zee. En nadat ze een opstand in Ierland in het voorjaar van 1916 bloedig hadden neergeslagen, werden de ze wat barbaarsheid betreft op één lijn gesteld met de Duitsers.

Toen moest de aanslag op Black Tom Island, een munitieopslag in de baai van New York, nog plaatsvinden. Op 30 juli 1916 ging voor meer dan een miljoen pond munitie en TNT de lucht in, goed voor een schok van 5,5 op de schaal van Richter. Er vielen vijf doden en de schade was enorm. Op de plek van de explosie was een gat geslagen van 100 bij 50 meter. Geleidelijk aan werd duidelijk dat de explosie niet was veroorzaakt door nalatige nachtwachten, maar dat het een aanslag was, een daad van terreur.

Het was een goed gekozen doelwit, want op het eiland werd driekwart van alle in Amerika voor de geallieerden geproduceerde munitie verscheept. De Amerikaanse neutraliteit was overduidelijk een wassen neus.

De moeizame neutraliteit werd nu ook inzet van de presidentsverkiezingen van 1916. Tot Wilsons eigen verrassing won hij, omdat hij Amerika buiten de oorlog had gehouden. Na Wilsons nipte herverkiezing openden de Duitsers een onverwacht diplomatiek offensief.

De opening die dat opleverde, werd ondermijnd toen de Duitse generaals in januari 1917 opnieuw een onbeperkte duikbotenoorlog afkondigden. Ze hoopten de strijd aan het oostfront snel te kunnen beëindigen, Engeland te isoleren en de strijd aan het westfront te beslechten voordat de Amerikanen erbij betrokken raakten.

Begin februari 1917 verbrak Wilson de diplomatieke banden met Duitsland. Oorlog werd onvermijdelijk toen de Duitsers Amerikaanse schepen bleven torpederen en de Engelsen een telegram doorspeelden van de Duitse onderminister Alfred Zimmerman, waarin hij de Mexicanen bij een Duitse overwinning de teruggave van Texas, Arizona en New Mexico beloofde. Het was een belachelijk voorstel en Mexico was niet geïnteresseerd, maar de onthulling liet de balans doorslaan naar oorlog.

Op 2 april 1917 vroeg en kreeg Wilson een oorlogsverklaring van het Congres. In een toespraak stelde hij dat ‘gewapende neutraliteit nu blijkbaar niet praktisch was’. Amerika zou de vrijheid verdedigen om op de zeeën te varen. Maar hij ging verder: uit het gedrag van Duitsland bleek dat het land niet vreedzaam kon samenleven met democratische landen. En dus moest er worden gevochten voor de bevrijding van de wereld, inclusief Duitsland. ‘De wereld moet veilig gemaakt worden voor democratie.’ Amerika hield ervan om voor een hoger goed te vechten.

Het Congres steunde Wilson. Wel stak meteen de Amerikaanse neiging de kop op om iedere vijand als de duivel af te schilderen, en elke vorm van sympathie voor die vijand als on-Amerikaans. Duitse immigranten en hun families kregen het nu zwaar te verduren. De anti-Duitse sfeer richtte zich ook tegen de bierbrouwerijen, die meestal uit die etnische hoek kwamen, en speelde zelfs een rol bij de invoering van de drooglegging in 1918.

In Iowa, waar veel Duitse immigranten woonden, verbood de gouverneur het om in het openbaar Duits te spreken. Ook op andere plekken waar veel Duits werd gesproken, in Ohio en Texas, was dat ineens onverstandig en sommige Duits-Amerikanen veranderden hun naam. De Duitse taal kreeg in Amerika nooit meer de positie van voorheen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was in de Verenigde Staten weer sprake van anti-Duitse gevoelens, maar veel minder dan tijdens de Eerste. De commandant van de strijdkrachten in Europa, Dwight Eisenhower, was van Duitse afkomst. Tegenwoordig hebben meer dan 42 miljoen Amerikanen wortels in Duitsland, inclusief president Trump.