Het voornemen van de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk Yeol om slachtoffers van de Japanse bezetting zelf te compenseren leidt tot verontwaardiging onder slachtoffers en de oppositie. Volgens hoogleraar Remco Breuker doorbreekt de president een trend door toenadering te zoeken tot Japan. ‘Zuid-Koreaanse politici die hun populariteit willen opvijzelen, spelen meestal de anti-Japankaart.’
Korea werd in 1910 geannexeerd door Japan en zou tot augustus 1945 een Japanse kolonie blijven. De herinnering aan de bezetting leeft nog steeds enorm in Zuid-Korea, vertelt Breuker. ‘Het land heeft het zwaar te verduren gehad. De taal werd verboden en alles wat Koreaans was werd uitgebannen.’
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Ook het grootschalige misbruik van de Koreaanse bevolking is volgens Breuker een nationaal trauma. Tijdens de Tweede Wereldoorlog dwong Japan zogenoemde troostmeisjes tot prostitutie en moesten Koreaanse dwangarbeiders de gaten opvullen die Japanse soldaten achterlieten. ‘Die dwangarbeiders moesten voor grote Japanse conglomeraten werken, zoals Mitsubishi’, zegt Breuker. ‘Japan heeft na de oorlog alleen halfhartige excuses aangeboden, daar nemen de Koreanen geen genoegen mee.’
Druk uit Washington
Nadat de Zuid-Koreaanse Hoge Raad in 2018 oordeelde dat Japanse bedrijven herstelbetalingen moesten doen aan de slachtoffers van dwangarbeid, verslechterde de relatie tussen de Aziatische landen. Japan accepteerde de uitspraak niet en wees op het normalisatieverdrag van 1965. In dat verdrag, dat werd ondertekend door de Zuid-Koreaanse dictator Park Chung-hee, stond dat Zuid-Korea geen claims meer zou indienen als de Japanners een compensatiebedrag betaalden.
Voor Japan was daarmee de kous af, maar slachtoffers van de Japanse bezetting namen er geen genoegen mee. Zij eisten nog steeds individuele compensatie van Tokio. Nu president Yoon Suk Yeol een poging doet om de diplomatieke banden te herstellen door de dwangarbeiders en hun nabestaanden zelf te compenseren, zijn zij kwaad dat bedrijven als Mitsubishi en Nippon Steel niets bij hoeven te dragen.
De Verenigde Staten zouden Zuid-Korea tot de toenadering hebben aangezet, omdat Washington hoopt dat Japan en Zuid-Korea samen tegenwicht kunnen bieden aan China en Noord-Korea. Maar Breuker denkt niet dat de Amerikaanse rol doorslaggevend was. ‘De Verenigde Staten kunnen niet zoveel druk uitoefenen op Zuid-Korea, anders had de vorige president deze stap al genomen. Zuid-Korea heeft het zesde leger ter wereld en een grote economie; dat land dwing je niet zomaar. Seoul en Tokio hebben elkaar vooral nodig door de manier waarop China, Noord-Korea en Rusland zich nu manifesteren op het wereldtoneel. Dat is de reden dat de president over het eigen verleden heen wil stappen.’
President neemt enorme gok
Door toenadering te zoeken tot Japan legt de president zijn hoofd op het hakblok. ‘In de Zuid-Koreaanse politiek is het anti-Japanisme altijd gebruikt om de eigen populariteit op te vijzelen. Yoon Suk Yeol doet nu het tegenovergestelde en kijkt wat er op lange termijn nodig is.’
De oppositie vliegt er met gestrekt been in en noemt het voorstel ‘een van de grootste diplomatieke rampen’ in de geschiedenis. ‘Tegenstanders van de president zeggen dat Japanse legers hierdoor weer op Koreaans grondgebied kunnen lopen’, vertelt Breuker. ‘Die kritiek gaat alle perken te buiten, maar de president neemt hiermee wel een enorme gok.’
Breuker verwacht niet dat er na de dwangarbeiders ook snel een regeling zal worden getroffen voor de troostmeisjes en hun nabestaanden. ‘Dat is in Zuid-Korea eerder geprobeerd, maar faliekant mislukt. Bestuurders van stichtingen die geld inzamelden voor deze vrouwen gebruikten dat geld om hun eigen kinderen naar de universiteit te sturen. Als de politiek nu iets met de troostmeisjes zou doen, kan de boel weleens ontploffen.’
Meer weten
- Remco Breuker schreef over de relatie tussen Japan en Zuid-Korea in zijn boek De Koreaanse golf (2023).
