Home Ze kwam uit Marioepol – Natascha Wodin

Ze kwam uit Marioepol – Natascha Wodin

  • Gepubliceerd op: 15 februari 2019
  • Laatste update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Jeroen Vullings
  • 3 minuten leestijd
Ze kwam uit Marioepol – Natascha Wodin

Tien jaar was ze toen haar moeder Jevgenia zelfmoord pleegde – zonder briefje. Haar zusje was vier. Ze weet alleen dat haar moeder oorspronkelijk uit Marioepol komt, een havenstad in het zuidoosten van Oekraïne. Herinneringen aan haar heeft de Duitse schrijfster Natascha Wodin (1945), kind van tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Oekraïne naar Duitsland gevoerde dwangarbeiders, nauwelijks. Op die ene zin van haar moeder na: ‘Als je zou hebben meegemaakt wat ik heb meegemaakt…’ Maar wat dan? Jevgenia nam haar geheim mee in het graf.

De autobiografische getuigenis Ze kwam uit Marioepol begint ermee dat de schrijfster gaat zoeken op het internet. Zo komt ze in contact met een Griek uit Marioepol, Konstantin. Met zijn hulp begint haar speurtocht naar het raadsel van haar moeder. Het wordt meer dan dat: een halve eeuw gruwelijke geschiedenis trekt voorbij. Jevgenia’s verhaal verpersoonlijkt bovendien een veronachtzaamde voetnoot in de geschiedenis van het Derde Rijk: het lot van de Ostarbeiter, de niet-Joodse dwangarbeiders die een slavenbestaan leidden en – zoals door de nazi’s gepland – massaal stierven door een regime van maximale arbeid en minimaal voedsel.

Allereerst leert Natascha dat haar moeder – een nederige vrouw, angstig voor autoriteiten – ooit tot een adellijke, vooraanstaande familie in Marioepol behoorde. Ze maakte als klein meisje de ondergang van haar familie mee tijdens de bolsjewistische revolutie; alle bezittingen werden hun toen afgenomen.

Wodin trekt daarna een cirkel om haar onderwerp – haar moeder – met de gegevens waar ze wél bij kan. Dus reconstrueert ze het leven van Jevgenia’s zus Lidia, die als ‘subversieve’ studente naar Siberië werd verbannen. Via Lidia’s belevenissen komt de door Stalin georganiseerde hongersnood aan bod, waarbij 7 miljoen Oekraïners omkwamen en wanhopigen na de katten en honden de kinderen opaten. Daarna vindt Wodin een Amerikaans dossier over het mensonterende bestaan van de Ostarbeiter; zo moet Jevgenia geleefd hebben, beseft ze.

Na de oorlog mocht het stateloze gezin – Jevgenia, haar gewelddadige echtgenoot en de meisjes – in Duitsland blijven als displaced persons, in kampementen. In Oekraïne wachtte teruggekeerde dwangarbeiders als ‘verraders van de Sovjet-Unie’ 25 jaar werkkamp. In Duitsland werden deze Oekraïners weer gezien als ‘Russen’ – vijanden dus. Natascha moest daarom als kind na elke schooldag rennen om aan haar Duitse klasgenoten te ontkomen.

Waarom pleegde Jevgenia zelfmoord? De precieze reden blijft in Wodins sporenonderzoek uit, maar een antwoord niet: Jevgenia had inderdaad te veel moeten doorstaan.  
 
Jeroen Vullings is biograaf en criticus.
 
Ze kwam uit Marioepol
Natascha Wodin, vert. Anne Folkertsma
368 p. Atlas Contact, € 24,99

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 3 - 2019

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer