William Shakespeare schreef tientallen toneelstukken en verrijkte de Engelse taal met vele nieuwe woorden en uitdrukkingen. Hij geldt als de grootste Britse schrijver ooit. Maar over de man zelf is weinig bekend. Een reconstructie, 400 jaar na zijn dood.
Eeuwen na zijn overlijden zorgt William Shakespeare nog steeds voor veel speculatie. Heeft deze tamelijk gewone man uit Stratford-upon-Avon werkelijk al die meesterwerken geschreven? Kwamen zijn toneelstukken niet uit de pen van tijdgenoten als Christopher Marlowe, Francis Bacon en Edward de Vere?
Meer lezen over historische personen als Shakespeare? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
De discussie duurt tot vandaag de dag voort. Een paar jaar geleden gooide Shakespeare-acteur Derek Jacobi – in Nederland vooral bekend als hoofdrolspeler in de tv-serie I Claudius – olie op het vuur. Zijn ‘instincten’ vertelden hem dat de diepe kennis van geneeskunde, kunst, muziek, geografie en recht die Shakespeare tentoonspreidde in zijn toneelstukken, veel beter paste bij een aristocraat en gestudeerd man als De Vere. Bovendien is er geen bron waaruit onomstotelijk blijkt dat William Shakespeare uit Stratford een acteur en schrijver was, aldus Jacobi.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Maar de meeste historici zijn het erover eens dat Shakespeare wel degelijk de auteur is van de stukken en de sonnetten uit de Renaissance die aan hem worden toegeschreven. Zij wijzen erop dat er meer prominente schrijvers waren in Shakespeares tijd die geen universitaire opleiding hadden. Ze herinneren eraan dat zijn naam op de titelbladen stond van verschillende toneelstukken en gedichten. En ze stellen dat hij ook in recensies van Een klucht vol verwarring, De twee Veronezen en Koning Jan door tijdgenoten wordt erkend als de schrijver.
Wat zeggen de bronnen nog meer?
1564
Volgens de kerkarchieven van Stratford-upon-Avon werd op 26 april ‘Gulielmus filius Iohannes Shakespere’ gedoopt: William, zoon van John Shakespeare. De doop was in die tijd meestal drie dagen na de geboorte. Daarom schatten veel historici dat William Shakespeare op 23 april 1564 ter wereld kwam.
Zijn moeder Mary Arden stamde uit een familie van rijke boeren. Vader John was als maker van handschoenen en andere lederproducten een geslaagde zakenman, die het tot wethouder en later schout – een soort burgemeester – zou schoppen. In de late jaren zeventig had John Shakespeare waarschijnlijk financiële tegenslag. Wat er aan de hand was, is niet duidelijk.
Shakespeare heeft geen universitaire opleiding gevolgd, waarschijnlijk omdat zijn vader daarvoor geen geld meer had
William was het oudste levende kind van de familie. Zijn twee oudere zussen hadden hun kindertijd niet overleefd. Hij had drie jongere broers en twee zusjes. Als telg uit een succesvol gezin in Stratford, ruim 160 kilometer ten noordwesten van Londen, ging William Shakespeare ongetwijfeld naar de beste school die het stadje rijk was, de King Edward VI-school. De nadruk lag daar sterk op de klassieken. De leerlingen kregen Grieks, Latijn en retorica, en verder de nodige Bijbelstudie. Als onderdeel van het lesprogramma moesten ze ook klassieke toneelstukken vanbuiten leren en die opvoeren. Daarna heeft Shakespeare geen universitaire opleiding gevolgd, waarschijnlijk omdat zijn vader daarvoor niet meer de middelen had.
1582
William Shakespeare trouwde op zijn achttiende met de acht jaar oudere Anne Hathaway, die altijd in Stratford zou blijven wonen. Zij was op dat moment drie maanden zwanger. Hun eerste kind, Susanna, werd geboren in 1583. Bijna twee jaar later volgde de tweeling Hamnet en Judith.
Hamnet overleed om onbekende redenen op zijn elfde. Het is niet duidelijk of William Shakespeare, die inmiddels in Londen woonde en af en toe in vier dagen terugreisde naar Stratford, bij zijn begrafenis aanwezig was. Er zijn biografen die denken dat het in elk geval geen toeval was dat Shakespeare de tragische held in zijn beroemdste toneelstuk Hamlet een naam gaf die zo op die van zijn zoon leek.
1592
Na de doop van de tweeling verdween Shakespeare zo’n zeven jaar van de radar: de zogenoemde ‘verloren jaren’. Er is veel gespeculeerd over wat er in die periode is gebeurd. Volgens één theorie moest Shakespeare onderduiken voor de plaatselijke landheer sir Thomas Lucy omdat hij zich schuldig had gemaakt aan illegale jacht. Volgens een andere werkte hij als assistent-onderwijzer in het graafschap Lancashire.
Vaststaat wel dat zijn naam in september 1592 weer opdook in een pamflettistische tekst van toneelschrijver Robert Greene, die schreef over een ‘omhooggevallen kraai, die zich verfraait met onze veren’. Kennelijk had Shakespeare zich in de tussentijd als schrijver en acteur gevestigd in theaterstad Londen. En kennelijk zorgde de goede ontvangst van zijn eerste stukken voor de nodige scheve gezichten bij de concurrentie.
Jaloerse collega’s: Hij is een ‘omhooggevallen kraai, die zich verfraait met onze veren’
De nieuwe ster Shakespeare was van meet af aan bijzonder productief. Zijn historiestukken, waaronder Richard III, waren grote publiekssuccessen. Hetzelfde gold voor de tragedie Titus Andronicus, die hij waarschijnlijk samen met George Peele schreef, en de komedies Een klucht vol verwarring en Een Midzomernachtsdroom. Toen de theaters in de Britse hoofdstad in 1593 werden gesloten vanwege een pestepidemie, publiceerde Shakespeare zijn eerste verhalende gedicht ‘Venus en Adonis’.
In totaal zou hij ten minste 38 toneelstukken en 154 sonnetten en gedichten nalaten. Hij onderscheidde zich van andere auteurs door het brede scala aan menselijke emoties en drijfveren dat hij behandelde.
1599
Shakespeare en zijn collega’s van theatergezelschap Lord Chamberlain’s Men lieten een groots theater bouwen in een buitenwijk van de stad: The Globe. Schrijver/acteur Shakespeare was daarmee definitief ook een succesvolle zakenman geworden.
De Lord Chamberlain’s Men behoorden tot de populairste gezelschappen van de stad en traden geregeld op voor koningin Elizabeth I. Shakespeare had een aandeel van 12,5 procent in het bedrijf. Het paste bij zijn status van uiterst succesvol kunstenaar. Hij gebruikte zijn geld onder meer om het op één na grootste huis van Stratford voor zijn gezin te kopen. Archieven laten zien dat hij ook land kocht in de omgeving en dat hij onroerend goed verhuurde in Londen.
Na de dood van Elizabeth in 1603 besteeg Jacobus I de troon en hernoemden de Lord Chamberlain’s Men zich naar hun nieuwe beschermheer: The King’s Men. In veel van Shakespeares stukken uit die tijd staan intriges aan het hof centraal, bijvoorbeeld in King Lear, Macbeth en Antonius en Cleopatra. Zijn werk was somberder als tijdens de regeerperiode van Elizabeth.
1613
The Globe brandde tot de grond toe af tijdens een opvoering van Hendrik VIII, waarschijnlijk door een kanonschot dat het rieten dak deed ontvlammen. Het theater werd onmiddellijk herbouwd, ditmaal met een dak van pannen.
In diezelfde periode begon Shakespeare afscheid te nemen van de theaterwereld en keerde hij definitief terug naar Stratford. Een van zijn laatste stukken was De twee edele verwanten. Hij schreef het in 1613 samen met John Fletcher, een van zijn vaste coauteurs.
1616
Op 23 april 1616 – op zijn verjaardag – overleed Shakespeare. Hij werd twee dagen later begraven in dezelfde kerk in Stratford waar hij als kind was gedoopt. Zijn doodsoorzaak is onduidelijk, al wijst het feit dat zijn zwager een week eerder was overleden er mogelijk op dat er een infectieziekte heerste in Stratford en omgeving.
In zijn testament liet Shakespeare de meeste van zijn bezittingen na aan zijn oudste dochter Susanna. Judith kreeg minder, waarschijnlijk omdat hij het niet eens was met het huwelijk dat zij had gesloten.
Zijn vrouw kreeg het ‘op één na beste bed’
Een fascinerend detail in het testament is dat Shakespeare zijn vrouw zijn ‘op één na beste bed’ schonk. Bewijst dit dat Shakespeare vervreemd was van Anne? Niet per se. Volgens sommige onderzoekers was het beste bed in de huishoudens van die tijd per definitie voor de gasten.
