Als er al zoiets bestaat als een ‘collectief geheugen’, is het selectief en beperkt het zich tot de korte termijn. Mensen hebben de neiging om de wereld waarin ze zijn opgegroeid te beschouwen als ‘normaal’, zodat ze zich nauwelijks kunnen voorstellen dat hier een einde aan komt. Als we even afzien van oorlogen aan de periferie – zoals in voormalig Joegoslavië en Oekraïne – kent Europa al 73 jaar vrede. Alleen de oudste inwoners van dit werelddeel weten nog wat het is om een oorlog mee te maken.
Voor ons is vrede, in combinatie met een ongekend welvaartsniveau, dus de normale toestand, wat ertoe leidt dat we ons niet echt kunnen voorstellen dat hier ooit verandering in komt. Dit geldt niet alleen voor de gewone burgers, maar ook voor de meerderheid van de beleidsmakers. Ze bereiden zich niet echt voor op andere scenario’s.
Om het collectieve geheugen op te frissen en iedereen ervan te doordringen dat de huidige situatie allesbehalve normaal en vanzelfsprekend is, biedt de Belgische politicoloog en China-kenner Jonathan Holslag in Vrede en oorlog een helder en vlot geschreven overzicht van 3000 jaar wereldgeschiedenis. Vanaf het begin van de ijzertijd tot aan het heden beschrijft hij de golfslag van de geschiedenis: hoe bepaalde volken en rijken steeds meer macht vergaren, om vervolgens ten onder te gaan; hoe periodes van grootschalig geweld worden afgewisseld door tijden van relatieve rust; hoe het zwaartepunt van economische en militaire macht telkens verschuift.
Schijnbaar moeiteloos vertelt hij over de opkomst en de teloorgang van Egyptenaren, Assyriërs, Macedoniërs, Romeinen, Mongolen, talrijke Chinese dynastieën en het imperialistische Europa. Hierbij wisselt hij de grote lijn regelmatig af met treffende details, zoals de brief die de Mongoolse leider Güyuk Khan, kleinzoon van Dzjengis Khan, in 1246 aan paus Innocentius IV schreef. Hij stelde daarin dat zijn eigen succes het gevolg van de wil van God moest zijn: ‘Nu dient u met een oprecht hart te zeggen: “Ik onderwerp mij aan u en zal u dienen.”’
De grote bloei van Europa moest toen nog beginnen. De Mongolen zouden weer van het toneel verdwijnen, maar een volgende keer kan het natuurlijk heel anders lopen.
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
Jonathan Holslag
Vrede en oorlog. Een wereldgeschiedenis
558 pagina’s
€ 36,99
Bestel dit boek in onze webshop
Dit artikel is exclusief voor abonnees
