Zijn naam was vertrouwd, maar bijna niemand wist precies wat nou de verdiensten waren van de in 1990 overleden Hans Teengs Gerritsen. In de biografie van de verzetsheld Pim Boellaard komt Teengs Gerritsen veelvuldig voor en de foto van de bus waarmee de journalist Boebi Brugsma en ook Teengs Gerritsen na de oorlog uit Dachau terugkwamen is vaak afgedrukt.
Maar zijn belangrijkste wapenfeit lijkt toch te zijn dat hij altijd maar weer ‘vriend van prins Bernhard’ genoemd werd. Die kwalificatie leverde hem zelfs een necrologie op in de New York Times. Alleen al vanwege die onduidelijke reputatie was het een uitstekend idee van Arno Bornebroek, eerder biograaf van minister-president Th. Heemskerk, de biografie van ‘de vriend van de prins’ te schrijven.
Teengs Gerritsen kwam uit een rijke koopmansfamilie in Amersfoort. Als student en werknemer van de KLM was hij een getalenteerd ijshockeyer. Om meer kans te maken op deelname aan de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn deed hij pogingen om in militaire dienst te komen. Die mislukten; later zou hij beweren dat hij toen al een vuist tegen de nazi’s wilde maken.
Teengs (dat ‘Gerritsen’ is er later aan geplakt) kwam in het verzet terecht en als gevolg daarvan in het concentratiekamp, onder meer in Natzweiler, waar hij Boellaard ontmoette. Er is dus wel degelijk sprake van verzet en vervolging, maar, zo blijkt uit deze biografie, Teengs heeft de verhalen daarover na de oorlog steeds aangedikt en gewijzigd in ettelijke versies van een autobiografie, die overigens nooit gepubliceerd is.
Teengs fungeerde vooral als lobbyist voor het voormalig verzet. Ook hij kwam na de oorlog in aanraking met Bernhard, kreeg dankzij een aanbeveling van de prins een baantje bij het Bureau Nationale Veiligheid en raakte met hem bevriend. Het feit dat hij 22 keer met Bernhard op safari ging, is veelzeggend.
Maar wat hem onderscheidde van die andere vrienden, is zijn direct zakelijk contact met de prins. Teengs probeerde tevergeefs weer bij de KLM te komen. Vervolgens trad hij in dienst van een producent van huishoudartikelen, de Waldorp-Fridor-fabriek. In zijn hoedanigheid van exportmanager haalde hij het Zwitserse naaimachinemerk Helvetia naar Nederland.
In 1960 begon hij voor zichzelf als trait-d’union tussen buitenlandse bedrijven en de Nederlandse politiek. Met hulp van Bernhard bouwde hij een internationale klantenkring op, die grote behoefte had aan een Nederlandse lobbyist. De Amerikaanse bedrijven Lockheed en Northrop maakten gebruik van zijn diensten.
Teengs rolde de schimmige wereld van de wapenhandel in. Het afvuurgeschut op de Nederlandse Leopard-tanks, geleverd door het Zwitsers bedrijf Oerlikon-Contraves, was het resultaat van zijn stille diplomatie. Oerlikon-Contraves was de grootse wapenleverancier ter wereld geworden door tijdens de Tweede Wereldoorlog uitsluitend aan de nazi’s te leveren. De eigenaar had bovendien tijdens de bezetting een grote kunstcollectie vergaard, samengesteld uit door nazi’s van Joden gestolen schilderijen.
Het hoofdstuk van Bornebroek over deze zakelijke beslommeringen maakt het volkomen begrijpelijk waarom onze held ‘vriend van de prins’ werd genoemd. Toen in 1976 bleek dat een Nederlander steekpenningen had aangenomen van Lockheed en Northrop, moest Bernhard uit de wind gehouden worden en nam Teengs de schuld op zich. Dubbel treurig voor hem was dat hij dit karweitje niet tot een goed einde bracht en Bernhard alsnog publiekelijk werd gekapitteld.
Bornebroek heeft het allemaal wat taai opgeschreven, maar toch is dit een boeiend boek geworden. Teengs was een verzetsman, maar liet zich tegelijkertijd kennen als een onbetrouwbare opportunist. Hij schrok er niet voor terug geld aan te nemen van Lockheed en tegelijkertijd in het geheim contracten te sluiten met de concurrent.
Ook op zijn vaderlandslievendheid valt wel wat af te dingen. Midden in het schandaal rondom Lockheed bleek hij ook zijn eigen redenen te hebben om de zaak in de doofpot te stoppen. Hij had verzuimd de inkomsten uit het geheime contract met Northrop bij de fiscus op te geven.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
