Op de derde dinsdag van september in 1973, de dag waarop koningin Juliana de troonrede uitsprak en de plannen van de regering voor het komende jaar bekendmaakte, gebeurde er iets opmerkelijks. Juliana beëindigde de troonrede met het uitspreken van de hoop ‘kracht’ te ontvangen. Van wie?
In het verleden was dat geen vraag: van God. Maar de zojuist aangetreden premier Joop den Uyl, die zichzelf niet zonder rancune had losgemaakt van zijn gereformeerde opvoeding, wilde breken met de tot dan toe bestaande traditie om God in de troonrede aan te roepen. Anders dan verwacht kreeg hij geen tegenspel van de katholiek Dries van Agt. Van Agt, nog altijd de boeman in de ogen van de linkse intelligentsia, wenste rekening te houden met de groeiende schare van ongelovigen in Nederland.
Dat dit geen loze kreet was, bewees hij toen hij zelf in 1977 aantrad als premier. Na bestudering van de notulen van de ministerraad tonen politicoloog Peter Bootsma en econoom Peter van Griensven in het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis (2004/6) aan dat Van Agt afzag van het opnemen van de bede in de troonrede.
Dat ging niet zonder slag of stoot. Eerst peilde de slimme Van Agt de stemming onder zijn achterban. Die was inmiddels verontrust geraakt. Een gezamenlijke actie van verscheidene Kerken en christelijke organisaties leidde tot bijna een half miljoen handtekeningen, waarmee de politiek onder druk werd gezet. Toch hield de CDA-fractie haar rug recht en antwoordde dat God geen ‘voorwerp van partijpolitiek of electoraal steekspel mocht worden’.
Daarmee was de kwestie nog niet beslist. Enkele ministers wilden af van de schrale formulering van Den Uyl. Van Agt kwam hun maar gedeeltelijk tegemoet. Het woord ‘bidden’ werd wel in de troonrede van 1978 opgenomen, maar God kwam er niet in voor. Koningin Juliana besloot op 19 september van dat jaar de troonrede met: ‘Moge dat werk worden gedaan in het vertrouwen dat velen U wijsheid toewensen en om zegen voor u bidden.’ Zo omzeilde de man die bekend zou worden door zijn ‘ethisch reveil’ God in de troonrede.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
