Hoe zou een Nederlander definiëren wat geschiedenis is? Hij zou misschien zeggen dat die wordt geschreven door kabinetten die vallen en nieuwe lijsttrekkers die opstaan. Of door regenval, waardoor de zomer van 2023 als veel te nat in de annalen terechtkomt. Vaak ziet de Nederlander de geschiedenis als iets dat wordt gedefinieerd door zijn of haar persoonlijke ongemak of mening.
De Russen kijken anders naar de geschiedenis. ‘Geschiedenis, dat is als mensen elkaar ombrengen.’ Die uitsmijter bracht de Russische dichter-patriot Alexander Pelevin onlangs op zijn Telegram-kanaal te berde. Pelevin omschrijft zichzelf als postmodernist die in het patriottisme zijn ware bestemming heeft gevonden. ‘Sorry dat ik niet vertrek. Sorry dat ik zo slecht ben. Maar ik ben liever slecht en duister in mijn slechte en duistere land dan dat ik vertrek.’
Meer historische columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
We vergeten soms dat de oorlog nog steeds voortwoedt. Maar los van de vraag hoe het met het offensief van de Oekraïners gaat, is het goed te beseffen dat de oorlog de Russen een historisch besef en een levensbesef geeft dat zo dystopisch is dat wij ons dat amper kunnen voorstellen. Wat bij ons hoogstens in duister-nihilistische films zoals Nolans Batman of Michael Hanekes Funny Games wordt verheerlijkt – geweld om het geweld, omdat het kan – is in Rusland een burgerlijk verdienmodel geworden. Pelevin bracht onlangs zijn dichtbundel uit onder de titel Op de muziek van Wagner. Daarin zingt hij de lof van de huursoldaten van Wagner. Niet omdat ze per se overwinnen, maar omdat ze zich overgeven aan ‘de oratoria van het kanongebulder’.
De Russische held, dat is anno 2023 een soldaat die zich willens en wetens kapot laat schieten. Tot die tijd is het een asociale, destructieve antiheld, die Oekraïense steden verovert en ‘verkracht als vrouwen’, aldus Pelevin. Met zijn dood verwerft die soldaat dan niet zozeer onsterfelijke roem en eer, maar vooral plat materieel gewin voor zijn nabestaanden. Sneuvelen op het slagveld levert wat op: een eenmalige landelijke uitkering van 50.000 euro, een soortgelijk bedrag vanuit de regionale overheid, structurele uitkeringen voor weduwe en kinderen, plus een studieplaatsgarantie voor het nageslacht.
Deals met de dood doen het goed. Jonge mannen prijzen zichzelf als ‘sexy soldaat’ aan op datingapps. Russische kranten staan vol met mannen die pochen dat ze in de strijd hun mannelijkheid hebben teruggevonden. Vrouwen die voorheen met dronkenlappen zaten opgescheept, zijn er niet per se rouwig om dat ze naar het slagveld vertrekken.
Veel is propaganda. Er zullen ook verdriet en angst en wanhoop zijn. Maar dat is niet te zien. Voorlopig domineert een geschiedenisbeeld waarin popzanger Shaman met ‘Moj boj’ – letterlijk vertaald: Mein Kampf – de hitlijsten haalt. ‘Ik ben Russisch, en ik vecht, tot aan het bittere eind.’ We weten uit de literatuur en de geschiedenis hoe dat soort deals met de duivel afloopt. Ze leveren kortstondig geld, succes en aanzien op. Maar de ziel gaat verloren en er rest niets anders dan een doods slagveld. Gezegend het land waar ‘Nooit meer regen’ van Suzan en Freek een zomerhit is.
