Home Oorlog in de collegebanken – Jeroen Kemperman

Oorlog in de collegebanken – Jeroen Kemperman

  • Gepubliceerd op: 28 mei 2018
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
Oorlog in de collegebanken – Jeroen Kemperman

Niet alle studenten waren ‘goed’

In het voorjaar van 1943 moesten alle Nederlandse studenten de beruchte ‘loyaliteitsverklaring’ tekenen. De autoriteiten spraken liever van een ‘onthoudingsverklaring’, omdat ze alleen hoefden te beloven de bezetter niet te dwarsbomen. Tegenstanders maakten ervan dat de ondertekenaars zich loyaal opstelden tegenover de bezetter. Dit heeft er ongetwijfeld aan bijgedragen dat de meeste studenten weigerden te tekenen, hoewel dit inhield dat ze zich dan moesten melden voor tewerkstelling in Duitsland. Velen weigerden ook dit, en doken onder.

Samen met de studentenprotesten in de herfst van 1940 en de verzetsactiviteiten van een deel van de studenten heeft de massale ontduiking van de loyaliteitsverklaring de studenten uit de oorlogsjaren de naam bezorgd dat zij overwegend ‘goed’ waren geweest. ‘Geen andere maatschappelijke groep heeft zich – vooral na mei 1943 – met zoveel elan in allerlei verzetsacties geworpen, bij geen andere groep waren de verliezen in verhouding zo hoog,’ heette het in 1950 al in een officieel gedenkboek.

Hoewel Jeroen Kemperman in Oorlog in de collegebanken dit beeld niet volledig omkeert, wordt het wel door hem genuanceerd. Niet alle studenten die in 1943 hun studie staakten namen deel aan het verzet. Bovendien had de meerderheid er, net als de rest van de bevolking, een tijd over gedaan voordat ze doorhadden dat de nazi’s steeds repressiever werden.

Ook waren er flinke verschillen tussen de diverse universiteiten. Op de Technische Hogeschool in Delft tekende ruim een kwart van de studenten wel, terwijl dit op de Vrije Universiteit slechts 1,1 procent was, en op de Katholieke Economische Hogeschool in Tilburg en de Katholieke Universiteit Nijmegen respectievelijk 2,2 en 0,3 procent. In Nijmegen en op de VU gaf het bestuur aan dat de universiteit toch dichtging, zodat tekenen weinig zin had. Bovendien liet kardinaal De Jong weten dat hij het tekenen van de loyaliteitsverklaring ‘ten sterkste’ afraadde.

Hiernaast besteedt Kemperman in zijn gedegen en afgewogen boek aandacht aan het actieve verzet, waarbij in totaal zo’n 400 studenten omkwamen. Geen boek dat je met rode oortjes leest, maar wel een serieuze bijdrage aan de geschiedenis van de Duitse bezetting.
 
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.
 

Oorlog in de collegebanken. Studenten in verzet, 1940-1945
Jeroen Kemperman
360 p. Boom Uitgevers, € 24,90

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 5 - 2018

Nieuwste berichten

Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’
Interview

Hans Wiegel noemde Winston Churchill zijn historische held: ‘Hij wist te inspireren’

Oud-VVD-leider en oud-vicepremier Hans Wiegel roemde in 2017 de Britse staatsman Winston Churchill om zijn moreel leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Hij was van doorslaggevende betekenis.’ Wanneer hoorde u voor het eerst van Winston Churchill?‘Ik zal een jaar of twaalf zijn geweest, ik meen dat dit op school was.’ Maakte hij meteen indruk op u?‘Ik...

Lees meer
De olifant van Karel de Grote
De olifant van Karel de Grote
Artikel

Trump krijgt een vliegtuig cadeau, Karel de Grote kreeg iets veel opvallenders

Een Qatarees cadeau leidt tot ophef in de VS: het emiraat wil president Donald Trump een vliegtuig ter waarde van 400 miljoen dollar schenken. Diplomatieke giften zijn al sinds de Oudheid een belangrijk onderdeel van internationale betrekkingen. Zo kregen heersers vroeger olifanten, relikwieën en koffieplantjes cadeau. President Trump vindt de controverse rond het cadeau uit...

Lees meer