Home Nederlandse ondernemers investeerden in de inpoldering

Nederlandse ondernemers investeerden in de inpoldering

  • Gepubliceerd op: 28 november 2012
  • Laatste update 05 feb 2025
  • Auteur:
    Annemarie Lavèn
  • 3 minuten leestijd
Hollands polderlandschap met op de achtergrond het silhouet van Leiden

Ondernemers met lef investeerden tijdens de Gouden Eeuw in grootschalige inpoldering. Met de Beemster, Purmer, Schermer en Wijdewormer creëerden zij riante achtertuinen voor de snelgroeiende Hollandse steden.

Ondernemer Dirck van Os (1556-1615) dacht groots. Hij was een van de oprichters van de VOC – de inschrijving op de eerste aandelen van de Compagnie gebeurde bij hem thuis – en hij was betrokken bij de reis van Henry Hudson in 1609, die uitmondde in de stichting van Nieuw-Amsterdam op Manhattan. En Van Os was de belangrijkste aanjager van de inpoldering van de Beemster, waarbij meer dan 7000 hectare land droogviel.

Meer lezen over de geschiedenis van natuur en klimaat? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

In 1607 kreeg de Beemstercompagnie toestemming van de Staten van Holland om het water uit de binnenzee te pompen en er een kaarsrecht geordend, bewoonbaar gebied van te maken. Het was een waagstuk, want bij aanvang lag de goede afloop allerminst vast.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

De Beemster, en later de Purmer, Schermer en Wijdewormer werden de kunstmatige achtertuinen van de groeiende Hollandse steden, met name van Amsterdam. En ze dienden als bescherming tegen de zee, die voortdurend stukken land afsnoepte. Hollanders vreesden de waterwolf, de afkalving van de veengrond rond de meren. In de loop van de zestiende eeuw hadden ze daarom al een reeks dijken gebouwd en meertjes ingepolderd.

Arbeiders herstellen de polder na het doorbreken van de Muiderzeedijk.
Arbeiders herstellen de polder na het doorbreken van de Muiderzeedijk.
Talloze molens malen continu het overtollige water uit de polders.
Talloze molens malen continu het overtollige water uit de polders. Prent door Claes Visscher uit 1608.

Maar de drooglegging van de Beemster was van een andere orde. Het hemelbestormende project was mogelijk dankzij de uitvinding van de molengang, waarvoor ingenieur Simon Stevin in 1589 een octrooi had gekregen. Een reeks molens achter elkaar werkte het water elk maximaal anderhalve meter omhoog.

Kaarsrechte ordening in vijf Hollandse polders.
Kaarsrechte ordening in vijf Hollandse polders. Met de klok mee: de Zijpe, de Beemster, Waterland, de Wormer en de Purmer. Plattegrond gemaakt door Hondius, 1622.
De inpoldering leverde vruchtbaar boerenland op.
De inpoldering leverde vruchtbaar boerenland op. Schilderij door Pieter Gijsels.

Veel omwonenden van de Beemster en de andere binnenzeeën verzetten zich heftig tegen de grootse plannen. Zij leefden van de palingvangst, verdienden aan de vruchtbare klei die ze van de bodem schepten of hielden hun familie in leven als rietsnijder. Voor hun bestaan waren ze afhankelijk van de binnenzeeën. Ook waterschappen uit de omgeving kwamen in het geweer, omdat de nieuwe droogleggingen de afwatering van de bestaande polders bemoeilijkten. En steden uit de omgeving lagen dwars uit vrees dat ze moeilijk bereikbaar zouden worden. Zij eisten de aanleg van nieuwe waterwegen om toegankelijk te blijven.

Inpoldering op het grootslag
Polder het Grootslag met op de achtergrond Enkhuizen. Schilderij uit 1616.

Voordat de eerste molens konden malen moesten Van Os en de zijnen stevig polderen, en flink investeren. Ze waagden de gok en legden de basis voor een typisch Hollands landschap, dat tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staat.

Vee wordt per boot overgezet bij de inpoldering.
De nieuwe polders waren bijzonder geschikt voor veeteelt. Schilderij door Paulus Potter.

Openingsbeeld: Hollands polderlandschap met op de achtergrond het silhouet van Leiden. Schilderij door Jan van Goyen, 1650.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer