Verzetsvrouw Miep Oranje verraadde veel voormalige kompanen aan de Duitsers. Maar waarom deed ze dat? En hoe kon ze zo plotseling verdwijnen? Journalist Richard Hoving ging op zoek naar de antwoorden.
Van alle ‘foute vrouwen’ die tijdens de bezetting een verraderlijke rol hebben gespeeld, was Miep Oranje wel de overtreffende trap van fout. Voormalige leden van het verzet noemen haar ‘een massamoordenaar’, een ‘koerierster des doods’. Ze zou honderden slachtoffers hebben gemaakt. En dat alles omdat ze verliefd was op een Duitse officier van de Sicherheitsdienst. Na de bevrijding ontsnapte ze naar Afrika met hulp van een Britse inlichtingenofficier, die verliefd op haar was. Dat is althans het gangbare verhaal over Miep Oranje.
Meer boekrecensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Richard Hoving maakt meteen duidelijk dat het hem er niet om te doen is haar daden goed te praten of te relativeren. Het zou grotesk zijn in dit boek een voorbeeld van nivellering te zien – volgens historicus Rudolf Dekker een trend in de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog.
Het gaat Hoving wel om waarheidsvinding. Veel beweringen die over Miep Oranje de ronde doen zijn gewoon niet waar. Dat over die Duitse officier bijvoorbeeld. Toen de verzetsvrouw in de winter van 1943 werd gearresteerd, was vooral angst haardrijfveer om Vertrauensfrau voor de SD te worden. Haar ondervrager Herbert Oelschlägel dreigde haar familie op te pakken als ze niet uit de school zou klappen over haar kompanen in het verzet. Haar psychisch labiele vader zou een dergelijke detentie niet overleven, zo vreesde zij. Na het verraad van haar verzetsgroep infiltreerde Oranje actief in de illegaliteit. Maar ook dat deed ze pas toen de SD de psychische druk had opgevoerd.
Het aantal slachtoffers wordt eveneens schromelijk overdreven. Hoving komt uiteindelijk tot een lijst van 39 verzetslieden die door Oranje zijn verraden. Wel is het zo dat met een arrestatie meer levens op het spel stonden. Evert Boven, leider van de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers in Gelderland en Overijssel, droeg tijdens zijn arrest een lijst van namen en andere belastende documenten bij zich.
De verdwijning van Miep Oranje na de oorlog is eveneens omgeven door een wolk van misverstanden en broodjeaapverhalen. Werd ze geliquideerd door het verzet? Kwam ze om tijdens een van de bombardementen op de Duitse steden toen ze daar als verpleegster van het Rode Kruis een veilig heenkomen had gezocht? Hoving weet het niet. In elk geval berust haar zogeheten ontsnapping naar Tanzania met de verliefde Britse officier op een persoonsverwisseling. Dat is uiteindelijk de grote verdienste van deze studie: Hoving weet feit en fictie goed te scheiden.
Miep Oranje. Zoektocht naar de koerierster des doods
Richard Hoving
248 p. Prometheus, € 20,99
Bestel bij Libris.
