Heeft u laatst dat bericht gelezen over een bloedige aanslag door extremistische Hettieten? Die ene nieuwsuitzending dan, over de beïnvloeding van de verkiezingen in Babylonië door de Hurritische geheime dienst? De geruchten over een burgeroorlog onder de Amurru? Natuurlijk niet. Deze volkeren uit het jaar nul zijn lang geleden verdwenen, opgegaan in andere menigten. Hun gebouwen zijn gruis, hun teksten flarden zonder context.
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Na 2000 jaar is dat natuurlijk ook niet zo gek. Wel opmerkelijk is hoe één volk uit diezelfde periode, wonend in hetzelfde gebied, nog steeds onder ons is. De Joden overleven in verschillende incarnaties al millennia, ondanks eindeloze pogingen om ze uit te roeien. De Romeinen, de pausen, de Habsburgers, de nazi’s en Hamas hebben hun best gedaan, maar het convenant met God dat Mozes zou hebben gesloten, blijft tot de dag van vandaag van kracht. Het is niet opmerkelijk dat er weer geweld tegen Joden is – dat is van alle tijden – het is juist frappant dat er nog Joden zijn om geweld tegen te plegen.
Meer columns lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Historici verklaren die hardnekkigheid meestal door de invloed van religie op het leven van Joden in de diaspora. En dan vooral de verplichting voor iedere Joodse man om te leren lezen en schrijven; ze moesten immers de heilige voorschriften tot zich kunnen nemen. Vooral in oude tijden, toen slechts een kleine elite het lezen machtig was, gaf dat Joden een geweldig voordeel ten opzichte van het ongeletterde grauw.
Maar ook het verbod op landbezit leverde ze voordeel op. Landerijen en de strijd daarover leverden de heersende elites maar hoofdpijn en afgesneden hoofden op. Joden konden dankzij hun schrijfvaardigheid ondertussen nuttigere zaken gaan doen: ze werden arts, bankier of filosoof.
De diaspora zorgde bovendien voor een intensieve geografische uitwisseling van kennis en kunde, toen de rest van de wereld al heimwee kreeg bij het tuinhek. Informatie opgedaan in Vin (Wenen), werd ingezet in Mokum Alef (Amsterdam). Het bleek de perfecte voorbereiding op de moderne tijd. Al dat lezen en reizen leverde rijkdom op; vooral aan ideeën. Daardoor waren bepalende persoonlijkheden van de afgelopen twee eeuwen opvallend vaak Joods. Van Einstein tot Trotski, ze bedachten de geschiedenis.
Het bracht de Joden altijd weer jaloezie, achterdocht en rancune. En daarmee een nog sterker gevoel van gemeenschap. Het zionisme, een van de vele -ismen ontsproten uit deze cultuur, leidde uiteindelijk zelfs tot een eigen staat. Wat nog meer vijandelijkheid opleverde – terecht of niet. Het is niets anders dan eb en vloed in de geschiedenis van dit volk. Iets zegt me dat de Joden er nog steeds zullen zijn, als de naam Palestijnen niemand meer iets zegt. Nee, ik pleit uiteraard niet voor genocide in Gaza, ik volg gewoon de geschiedenis.
