Home Einsteins E=mc2

Einsteins E=mc2

  • Gepubliceerd op: 14 december 2001
  • Laatste update 26 jun 2024
  • Auteur:
    Bas Broekhuizen
  • 4 minuten leestijd
Oppenheimer en Albert Einstein.

Time Magazine koos hem tot man van de twintigste eeuw. Vrijwel iedereen kent de formule waarmee hij beroemd werd. Maar wie was Albert Einstein? En wat betekent E=mc2 nu eigenlijk?

Hij moet een vreselijke leerling zijn geweest. Niet voor niets werd zijn leraar Grieks onsterfelijk door de woorden: `Er zal nooit iets van jou terechtkomen.’ Albert Einstein lette niet op in de klas en spijbelde regelmatig. Later, op de Technische Hogeschool te Zürich, weigerde hij stelselmatig een van zijn docenten aan te spreken met `professor’.

Dat kwam hem duur te staan. Toen Albert in 1900 afstudeerde, zorgde diezelfde Herr Professor ervoor dat hij nergens aan de slag kon als wetenschapper. In de online editie van The Scientist is een lijst met Einsteins sollicitatiebrieven te vinden, een hart onder de riem voor iedereen die op zoek is naar een baan.

Uiteindelijk vond de jonge Albert in 1902 werk bij de octrooiraad in Bern. Daar had hij tijd genoeg om na te denken over natuurkunde. Het jaar 1905 was Einsteins annus mirabilis. In een paar weken tijd formuleerde hij zijn relativiteitstheorie. In enkele alinea’s naschrift deed hij vervolgens de formule uit de doeken waaraan hij zijn beroemdheid dankt: E=mc2.

Maar wat betekent die formule eigenlijk? Het antwoord is te vinden in E=mc2; A Biography of the World’s Most Famous Equation van David Bodanis. In een mix van geschiedschrijving en natuurkunde legt deze wiskundige in gewonemensentaal de ontstaansgeschiedenis van de formule uit. Het boek verbindt wetenschappelijke ontdekkingen met verhalen over liefde, passie, wraak en heldenmoed. Waar de techniek te diepgaand wordt, verwijst de schrijver naar zijn website voor meer informatie. Een symbiose van oude en nieuwe media.

De E in de formule, zo legt Bodanis uit, staat voor Energie (warmte, elektriciteit, beweging et cetera). De m is massa, de materie waaruit alle tastbare voorwerpen zijn opgebouwd. De c representeert de lichtsnelheid. Einstein ontdekte dat materie eigenlijk gestolde energie is. Het enorme getal van de lichtsnelheid in de formule maakt duidelijk dat een heel klein beetje materie een geweldige hoeveelheid energie herbergt. Op de site Einstein, Image and Impact legt de meester het zelf nog eens uit, in dat typische Duitse accent.

Het duurde even voordat dit revolutionaire inzicht tot de wetenschappelijke wereld was doorgedrongen. Maar in de jaren twintig en dertig waren fysici over de hele wereld op zoek naar een manier om materie om te zetten in energie. En wat lag meer voor de hand dan te beginnen bij de bouwstenen van alle materie, de atomen?

Zoals vaker in de geschiedenis bracht oorlog de wetenschap in een stroomversnelling. In 1939 brak de Tweede Wereldoorlog uit. Einstein, van joodse afkomst, was allang naar Amerika gevlucht. Van vrienden uit Europa vernam hij dat Duitse wetenschappers probeerden een wapen te maken met behulp van zijn formule. Hij scheef twee alarmerende brieven aan president Roosevelt. De originele brieven zijn te lezen op The Albert Einstein Homepage. Dankbaar was FDR niet. Op de tweede brief kreeg Einstein niet eens antwoord. De FBI vond zijn socialistische en zionistische denkbeelden maar verdacht en wilde niets met Einstein te maken hebben. Maar indirect leidden de brieven ertoe dat ook Amerika onderzoek ging doen naar de vernietigende kracht van E=mc2. In 1942 startte The Manhattan Project. Het project werd succesvol afgesloten op 6 augustus 1945, om 8.16 uur in de ochtend: boven Hiroshima, Japan.

Over The Manhattan Project is veel te vinden op het web. Een goed startpunt is de website van The National Atomic Museum. Minder bekend, maar veel interessanter, is het Duitse atoomprogramma. Het had niet veel gescheeld of de Duitsers hadden eerder dan de Amerikanen een atoombom ontwikkeld, legt Dan Johnson op zijn website uit. Over de gevolgen wil je liever niet nadenken.

Maar ook zonder de Duitse bom beheerst Einsteins formule sinds 1945 de geschiedenis. De geestelijk vader van E=mc2 vond dat vreselijk, zo blijkt uit The Albert Einstein Archives. Al was hij zelf niet bij The Manhattan Project betrokken, Einstein voelde zich toch verantwoordelijk. Na de oorlog zette hij zich in voor ontwapening en de vorming van een wereldregering. En wat verwacht je ook anders van een man die het denken over zwaartekracht radicaal veranderde, maar ook zei dat `gravitation can not be held responsible for people falling in love’?

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Moeder en kind in Noord-Hollandse dracht
Nieuws

Zeventiende-eeuwse jongen kreeg Staten-Generaal als peetouder

In 1668 kreeg een baby, de zoon van de graaf en gravin van Bentheim, een opmerkelijke voornaam. Het jongetje werd ‘Statius’ gedoopt, een afgeleide van het woord ‘Staten’. De Staten-Generaal van de Nederlandse Republiek waren namelijk peetouder van het kind. En zij hadden om die naam gevraagd.  Het was een opmerkelijke gang van zaken, want...

Lees meer
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt
Interview

‘Met Mark Rutte zocht ik naar de resten van Van Oldenbarnevelt’ 

Ronald van Raak ging op onderzoek onder het Binnenhof. Hij vertelt over zijn historische sensatie: ‘In mijn goede pak kroop ik door het stof.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven?  ‘Die heb ik zeker ervaren tijdens een koude januarinacht in 2019, het hagelde, toen ik met Mark Rutte afdaalde in de...

Lees meer
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Lída Baarová, Gustav Fröhlich en Joseph Goebbels
Artikel

Lída Baarová: de onmogelijke liefde van Joseph Goebbels 

Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels raakt zo verliefd op de Tsjechische actrice Lída Baarová dat hij er met haar vandoor wil. Het komt er niet van, en Baarová betaalt een hoge prijs voor de affaire. ‘Geen van mijn films is zo dramatisch geweest als mijn leven.’  Haar moeder pusht Lída (1914-2000) en haar zus Zorka Janů al...

Lees meer
Allegorie Willem I
Allegorie Willem I
Beeldessay

Het regent koninklijke lintjes, een onderscheiding die Willem I invoerde

Koning Willem I doet zijn best het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden op te stoten in de vaart der volkeren. Toch verliest hij de helft van zijn land. Op 30 november 1813 landt Willem Frederik van Oranje na een ballingschap van 19 jaar op het strand van Scheveningen. Twee dagen later wordt hij uitgeroepen tot soeverein...

Lees meer