Pieter Jelles Troelstra was niet de enige die in november 1918 de revolutie uitriep in Nederland. In Revolutiekoorts ontrukt Wouter Linmans andere revolutionairen aan de vergetelheid.
Veel mensen denken dat de iconische foto van SDAP-leider Pieter Jelles Troelstra die vanonder een afdakje een mensenmenigte toespreekt, is gemaakt op 11 november 1918. Wie ‘Troelstra 1918’ googelt, krijgt direct de prent voorgeschoteld ter illustratie van de ‘Vergissing van Troelstra’, zijn vergeefse oproep tot een socialistische revolutie in Nederland.
Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
In Revolutiekoorts wijst historicus Wouter Linmans erop dat de foto is gemaakt in 1912. En hij roept in herinnering dat Troelstra niet de enige was met revolutionaire neigingen tijdens de koortsachtige novemberdagen van 1918. Op woensdag de 13e vielen er in Amsterdam vier doden toen soldaten met geweervuur revolutionaire demonstranten verdreven die de cavaleriekazerne in de Sarphatistraat probeerden binnen te dringen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Linmans wil die gebeurtenis aan de vergetelheid ontrukken. En dat doet hij met verve! Op basis van ooggetuigenverslagen, politierapporten en krantenartikelen schetst hij een sfeervol beeld van wat destijds ‘De Roode Week’ werd genoemd. Amsterdamse arbeiders zagen muitende militairen en stakende arbeiders in Duitsland, die een reprise van de Russische Oktoberrevolutie leken uit te voeren, en lieten zich in de rokerige Diamantbeurs opzwepen door sprekers als de communistische voorman David Wijnkoop, de dichteres Henriette Roland Holst en de socialistische aartsvader Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
In de Sarphatistraat gingen ze over tot actie. Maar na de schietpartij verdween het revolutionaire elan. Teleurgesteld wilden Wijnkoop en consorten de tragische mislukking het liefst zo snel mogelijk vergeten. Dat gebeurde dan ook, maar Linmans blaast de stemming en de gebeurtenissen van de novemberdagen trefzeker nieuw leven in.
Minder geslaagd is zijn andere missie: de demonstranten uit de Amsterdamse arbeidersbuurten een gezicht geven. Daar wreekt zich dat er over de meesten van hen bar weinig bekend is. Het lijkt soms of Linmans daarom juist alles heeft opgeschreven wat hij wél heeft kunnen vinden. Van veertig demonstranten volgen in hoog tempo schetsmatige portretjes, die zo nu en dan uitwaaieren naar familieleden. Ondanks een stortvloed van namen en adressen blijft de lezer toch met een onbevredigd gevoel achter.
Aan het eind erkent Linmans dat ook en vervolgens knoopt hij alle loshangende touwtjes netjes aan elkaar. Hij schetst hoe familie, buurt, beroep en ideologie politieke en sociale opvattingen vormden. En hij laat zien hoe verdeeld de arbeiders tegelijkertijd waren. Met Revolutiekoorts geeft Linmans het verhaal over de mislukte revolutie meer reliëf.
Revolutiekoorts. Onrust en oproer in november 1918
Wouter Linmans
296 p. Athenaeum, € 24,99
Openingsbeeld: Troelstra in revolutionaire pose, 1912.
