De nieuwe Netflix-serie Il gattopardo speelt in Italië ten tijde van de eenwording. Het drama behandelt de ondergang van de adel en de opkomst van de middenklasse. Maar ook de veranderende manieren: niet langer de hoge heren, maar de patjepeeërs zetten de toon.
In de nalatenschap van prins Guiseppe Tomasi di Lampedusa zat het manuscript van een roman, Il gattopardo (‘De tijgerkat’), gebaseerd op zijn eigen familiegeschiedenis. Tot zijn frustratie had Lampedusa het boek nooit aan een uitgever weten te slijten. Maar na zijn dood lukte het toch: de roman werd in 1958 gepubliceerd en gold als een sensatie. Vijf jaar later verfilmde Luchino Visconti het met hoofdrollen voor Burt Lancaster, Alain Delon en Claudia Cardinale. Weer was het een enorm succes. Nu heeft Netflix een zesdelige serie aan het verhaal gewijd. Het resultaat mag er zijn, al is het wat vlakker dan de eerdere vertolkingen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Hoofdpersoon is de Siciliaanse prins van Salina. In zijn familiewapen staat een tijgerkat: dat is ook zijn bijnaam en zinnebeeld voor zijn karakter. De prins heeft de flair en het zelfvertrouwen van iemand die nooit aan zijn plaats in de samenleving heeft hoeven twijfelen. Hij beschikt met grote vanzelfsprekendheid over zijn ondergeschikten en over zijn gezin. Hij woont in een villa met een weelderige tuin en een oprijlaan omgeven door metershoge, bloeiende bougainville. En dan heeft hij ook nog een paleis met ontelbaar veel kamers.
Maar de wereld begint te veranderen. Het is 1860, de tijd van de Risorgimento, de wederopstanding van een Italiaanse staat. De nationalist Giuseppe Garibaldi en zijn mannen rukken op naar Sicilië. De favoriete neef van de prins, Tancredi, sluit zich aan bij de revolutionairen. De prins vindt het maar niets en is tegen de eenwording. In een discussie met hem spreekt Tancredi de woorden die inmiddels beroemder zijn dan het boek: ‘Als we willen dat alles blijft zoals het is, dan moet alles veranderen.’
Macht van het geld
Terwijl de Italiaanse eenwording doorzet en er een nieuwe koning komt, blijft juist niets meer hetzelfde. In revolutionaire tijden tellen niet alleen idealen, maar zien ook opportunisten en baantjesjagers hun kans, merkt de prins. De adellijke omgangsvormen dienen alleen nog ter versiering, de macht van het geld is veel sterker. Handige jongens uit de middenklasse verdringen de heren van stand. Ook Tancredi elleboogt zich omhoog. De prins gaat even mee met zijn tijd, maar haakt dan gedesillusioneerd af. ‘Wij waren de tijgerkatten,’ zegt hij. ‘Maar nu zijn er alleen nog jakhalzen en schapen. Alles zal anders worden, maar minder goed.’
De grootste fout begaat hij met zijn lievelingsdochter Concetta, de enige die hem durft tegen te spreken. Ook zij wil vernieuwing. Ze wil zelf beslissen over haar leven, weg van het benauwde Sicilië. Daarmee is ze van een andere generatie dan haar godvrezende moeder, over wie de prins opmerkt dat hij zeven kinderen bij haar heeft verwekt maar ‘nog nooit haar navel heeft gezien’. Toch neemt hij door zijn paternalisme uitgerekend over Concetta een beslissing die haar diep ongelukkig maakt.
En zo hangt er over de hele film een waas van weemoed. De beelden van de schitterende paleizen en interieurs, de fraaie kleren en juwelen, de koetsen en de paarden, en de tuinen die je bijna kunt ruiken, zijn heerlijk. Maar ze maken vooral één ding duidelijk: de manier van leven van de adel is voorbij. Onder de schoonheid begint het verval.
Openingsbeeld: © Netflix
