Home Gravin achter de schermen

Gravin achter de schermen

  • Gepubliceerd op: 17 december 2020
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Geertje Dekkers
  • 2 minuten leestijd
Gravin achter de schermen

Margaretha van Bourgondië (1374-1441) speelde op hoog niveau mee in de politiek van de Lage Landen. Zij was een dochter van Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, en trouwde met Willem van Beieren, graaf van Henegouwen, Holland en Zeeland. De vrij onbekende gravin speelde een onderschatte rol in de diplomatie, betoogt historica Margreet Brandsma in haar proefschrift.

U betoogt dat Margaretha na de dood van haar man veel invloed uitoefende. Hoe zat dat?

Brandsma: ‘Margaretha’s dochter, Jacoba van Beieren, erfde de graafschappen van haar vader, maar haar positie werd steeds aangevochten. Margaretha verdedigde de erfopvolging door haar dochter. Daarnaast was ze een spil in de verhoudingen tussen de dynastie waar ze vandaan kwam, de Bourgondiërs, en die waarin ze getrouwd was, die van Beieren.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Waaruit blijkt dat?

‘Niet uit teksten van Margaretha zelf, want daarin beschreef ze zichzelf als een neutrale buitenstaander. Dat was strategie, want ze moest verschillende partijen te vriend houden, met name de twee dynastieën. Daarom opereerde ze vooral achter de schermen. Haar invloed blijkt uit reacties van anderen. Zo plaatsten twee belangrijke tegenstanders, Jan van Brabant en Jan van Beieren, Margaretha in 1420 boven aan een lijst met vijanden. Samen met een groep medestanders verklaarden de twee dat ze nooit een bondgenootschap met haar zouden sluiten. Dat bewijst dat ze haar serieus namen.’

Uiteindelijk raakte Jacoba haar graafschappen kwijt. Wat zegt dat over de positie van vrouwelijke vorsten?

‘Die was lastiger dan die van mannen. Een vrouw kon officieel macht erven, zoals Jacoba deed, maar in de praktijk werd er verwacht dat ze een sterke man naast zich zou zoeken en voor nageslacht zorgde. Dat liep bij Jacoba problematisch en hierdoor was haar positie zwak. Maar achter de schermen kon een vrouw met een sterk karakter, zoals Margaretha, zich wel degelijk laten gelden. Binnen grenzen.’

 

Machtsmiddel

Als weduwe had Margaretha van Bourgondië recht op een grote ‘douarie’; inkomsten uit grafelijke domeinen. Daar lag een belangrijke basis van haar macht, stelt Brandsma, want hiermee kon ze een indrukwekkende hofhouding voeren en bondgenoten aan zich binden, bijvoorbeeld met kostbare geschenken.

Ook andere vorstelijke weduwes konden in deze periode invloed uitoefenen dankzij hun positie en inkomsten. Maar daar lag ook hun kwetsbaarheid: toen Margaretha de belangen van haar dochter boven die van de Bourgondiërs stelde, namen die haar domeinen af en blokkeerden ze betalingen aan haar. Zo werd haar macht ingeperkt.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1-2021