Het overheidsarchief over de Bijlmerramp wordt op verzoek van de Tweede Kamer geopend. Zijn er nieuwe onthullingen te verwachten? Nee, zeggen voormalige onderzoekers van de Rijksluchtvaartdienst, die alle stukken in hun handen hebben gehad. Maar sommige mensen zullen blijven geloven dat de overheid iets verbergt.
Dit is artikel 7 van het dossier Bijlmerramp: de complottheorieën ontrafeld. Lees de overige artikelen hier online of download de minispecial als pdf.
Toen op 19 april 2024 het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding in Zuidoost zijn rapport presenteerde, zat Henk Pruis vlakbij Vincent Dekker in de zaal. Pruis beijvert zich al langer om de onderzoekdossiers zoveel mogelijk openbaar te maken. Na afloop van het officiële gedeelte nam hij even het woord, stelde zich voor als voormalig ramponderzoeker en richtte zich nadrukkelijk ook tot de bewoners: ‘Ik heb alles in mijn handen gehad, je kan me alles vragen.’
Download gratis de speciale digitale editie "Bijlmerramp – De complottheorieën ontrafeld"
De eerste lichting documenten is sinds 9 september jongstleden voor iedereen in te zien in het Nationaal Archief in Den Haag. Het betreft onder meer verslagen van de dagelijkse briefings van het team dat de oorzaak van de ramp moest onderzoeken.
Niet alles kan openbaar worden. Zo hebben El Al-toestellen vermoedelijk een verdedigingsmechanisme tegen luchtdoelraketten aan boord (flares, die hittezoekende raketten kunnen misleiden) en eventuele technische details ervan mogen natuurlijk niet bekend worden. Sommige delen van het onderzoek naar de ramp moeten volgens internationale regels geheim blijven, omdat bijvoorbeeld getuigen erop moeten kunnen vertrouwen dat hun verklaringen niet op straat komen te liggen. Voor veel stukken zal steeds de afweging gemaakt moeten worden welk belang zwaarder weegt: openbaarheid of vertrouwelijkheid. Dat zal nog een hoop werk worden om uit te zoeken. ‘Openbaarheid is een werkwoord,’ stelde voorzitter Ineke van Gent.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Sommige delen van het onderzoek moeten volgens internationale regels geheim blijven
Of openbaarheid echt zal helpen om het wantrouwen weg te nemen, is de vraag. Pruis heeft uitvoerig met een aantal inwoners van het stadsdeel Zuidoost gesproken. Sommige laten zich overtuigen, anderen houden ook na uitgebreide uitleg vast aan het derde rondje en aan de gevaren van verarmd uranium. Ineke van Gent zei het al bij de presentatie van haar rapport: de meeste vragen die nog leven bij bewoners gaan over de lading – en uitgerekend daarover staat hoogstwaarschijnlijk niets nieuws in de Nederlandse archiefstukken. Ook de oud-onderzoekers Pruis, Erhart en Tigchelaar verwachten niet dat er nieuwe inzichten uit de archieven zullen komen. Ze hebben er geen enkel bezwaar tegen als de Bijlmerbewoners zelf inzage in de dossiers krijgen.
Pruis is er filosofisch onder. ‘Ik heb vier weken onderzoek gedaan naar de ramp. De specialisten van Boeing, de NTSB, en Pratt & Whitney gingen al na twee weken naar huis. Ik heb nog een jaar zitten schrijven aan ons rapport. En toen heb ik nog zeven jaar vragen over de ramp zitten beantwoorden.’ En nu, ruim dertig jaar later is hij nog steeds bereid om vragen te beantwoorden.
Althans, voor mensen die het antwoord willen weten. Complotten laten zich niet logisch weerleggen. Zoals Henk Wolleswinkel ooit zei: ‘Je kunt niet bewijzen dat het monster van Loch Ness niet bestaat’.
‘Enquêtecommissie Bijlmerramp werkte complottheorieën in de hand’
Openingsbeeld: Pieter Omtzigt bekijkt het rapport van het Acoi, 19 april 2024. Bron: ANP
