Home Geertsema was een ras-VVD’er met vrijzinnige trekken

Geertsema was een ras-VVD’er met vrijzinnige trekken

  • Gepubliceerd op: 29 mei 2024
  • Laatste update 27 jun 2024
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 5 minuten leestijd
Molly Geertsema (midden) viert carnaval, 1972.

Sociaal-economisch was Molly Geertsema een typische VVD’er, die vond dat werklozen niet moesten zeuren en dat het bedrijfsleven volop de ruimte moest krijgen. Maar op immaterieel gebied was hij vooruitstrevender dan de meerderheid van zijn partij. Klaas Tammes schreef een onderhoudende biografie over deze onverstoorbare bestuurder. 

Molly Geertsema was een VVD’er zoals die niet meer worden gemaakt. Hij stamde uit een familie van bankiers en zijn overgrootvader was rond 1870 tweemaal minister van Binnenlandse Zaken geweest. Eigenlijk heette hij Willem Jacob, maar omdat hij aanleg tot corpulentie had werd hij sinds de middelbare school door iedereen ‘Molly’ genoemd. Hij behoorde tot de laatste generatie liberale regenten. Steevast gekleed in driedelig grijs, bij officiële gelegenheden in jacquet, uiteraard met hoed, sigaar, de geaffecteerde stem van een Leidse corpsbal, overdag aan de sherry en ’s avonds aan het bier of een goede fles pomerol. Erg ambitieus hoefde hij niet te zijn, want hij wist toch wel dat de goede banen zijn kant op rolden. 

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Geertsema was every inch een representant van de liberale elite die Nederland sinds de negentiende eeuw bestuurde. Uiteraard had hij in Leiden rechten gestudeerd en uiteraard werd hij praeses van het corps. Tijdens de bezetting raakte hij betrokken bij het verzet en in 1953 werd hij burgemeester in het Groningse Warffum. Hij was toen 34 en op dat moment de jongste burgervader van Nederland. Vier jaar later werd hij wegens zijn specifieke juridische kennis naar Den Haag gehaald om topambtenaar op het ministerie van Binnenlandse Zaken te worden. Hij werd daar voor de VVD gekozen in de gemeenteraad en in 1959 werd hij voor die partij lid van de Tweede Kamer. Het was in die tijd nog vrij gebruikelijk om dit soort functies te combineren, want tot aan zijn benoeming tot burgemeester van Wassenaar in 1961 bleef hij zijn zetel in de Haagse raad bezetten. En als burgemeester bleef hij parlementslid. Ook toen hij fractievoorzitter van de VVD werd, bleef hij Wassenaar besturen.  

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Daar kreeg hij in 1970 te maken met de eerste Molukse terreuractie: de ambtswoning van de Indonesische ambassadeur werd bezet en daarbij viel een dode. Geertsema was een krachtdadig bestuurder, die vaak onverstoorbaar zijn gang ging. Toen een andere ambassadeur eens zonder vergunning bomen op het ambassadeterrein wilde kappen en zich beriep op het feit dat dit grondgebied van zijn land was, zodat hij niets te maken had met het Wassenaarse kapverbod, antwoordde Geertsema: ‘Goed excellentie, maar wij hebben dan ook niet de plicht om water en elektriciteit te leveren aan een vreemde mogendheid. Als u doorgaat met kappen sluiten wij uw licht en water af.’ 

Qua outfit en omgangsvormen leek Geertsema, die van 1971 tot 1973 minister van Binnenlandse Zaken was, enigszins op de roemruchte Harm van Riel, die 18 jaar fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer was. In werkelijkheid verschilden de twee mannen enorm en konden ze slecht met elkaar overweg. Van Riel was oerconservatief én uiterst opportunistisch, een politicus bij wie electoraal gewin voor alles ging. Geertsema daarentegen hechtte sterk aan de liberale beginselen van vrijheid en tolerantie. Sociaal-economisch was hij een typische VVD’er, die vond dat werklozen niet moesten zeuren en dat het bedrijfsleven volop de ruimte moest krijgen, maar op immateriële onderwerpen was hij vooruitstrevender dan de meerderheid van zijn partij. Geertsema was voor legalisering van abortus, afschaffing van de filmkeuring voor volwassenen, juridische gelijkstelling van crematie en begrafenis, vrije verkoop van voorbehoedsmiddelen en gelijkstelling van de leeftijdsgrenzen voor geslachtelijke omgang voor homo- en heteroseksuelen.  

Vooral voor de gelijkberechtiging van homoseksuelen maakte Geertsema zich sterk en hoewel hij getrouwd was, werd hij zelfs lid van het COC. Hij vond dat alle homo’s uit de kast moesten komen, omdat het in zijn ogen vooral de ‘extreme’ representanten van deze minderheid waren die dat deden, en zo een vertekend beeld gaven. Maar volgens Klaas Tammes, de auteur van deze zeer leesbare levensbeschrijving, wijst alles erop dat Geertsema zijn leven lang in diezelfde kast bleef zitten. Hij was een typische levensgenieter en onderhield soms contacten die dubieus waren. Onder meer met de bekende onderwereldfiguur Wim Wagenaar, wiens boerderij in de Beemster hij frequenteerde. Daar werden wilde feesten gegeven, met tal van jonge meiden en knapen, en de BVD wist te melden dat minister Geertsema daar graag aan meedeed en ‘nergens vies van was’. 

In 1971 was Geertsema lijsttrekker voor de VVD, maar anderhalf jaar later maakte hij zonder probleem plaats voor de jonge Hans Wiegel, de protegé van Van Riel. Hij zag in dat deze veel meer stemmen zou trekken, en bovendien wilde hij wel commissaris van de Koningin in Gelderland worden. Geertsema zou altijd kritisch blijven over de koers die zijn partij onder Wiegel insloeg. Dit stemmenkanon was hem te demagogisch en te populistisch en diens politiek te materialistisch en te kortzichtig. Jarenlang was hij de voorzitter van het zogeheten ‘Des Indes-beraad’, waar VVD’ers en PvdA’ers brainstormden over de mogelijkheid om het CDA uit de regering te werken. Toen dit in 1994 eindelijk lukte en het eerste Paarse kabinet tot stand kwam, was Geertsema al drie jaar dood.

Het leven van Molly Geertsema

Verlicht liberaal in driedelig grijs. Het leven van Molly Geertsema (1918-1991)
Klaas Tammes 
328 p. Prometheus, € 27,50 

Openingsafbeelding: Molly Geertsema (midden) viert carnaval, 1972. Bron: ANP.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 6 - 2024