Home Een wereld vol patronen – Rens Bod

Een wereld vol patronen – Rens Bod

  • Gepubliceerd op: 19 maart 2019
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Rob Hartmans
  • 2 minuten leestijd
Een wereld vol patronen – Rens Bod

Wetenschappelijk denken begint al in de prehistorie.

Bij het woord ‘wetenschap’ denken veel mensen in eerste instantie aan de natuurwetenschappen. En voor zover ze geneigd zijn andere disciplines – zoals taal- en letterkunde, filosofie, geschiedenis en dergelijke – het predicaat ‘wetenschappelijk’ toe te kennen, gebeurt dat alleen als de kennis die dat oplevert bijna even ‘hard’ is als die van de bètawetenschappen. Die blijven immers gelden als het model voor wat ‘echte’ wetenschap is. Daarom gaat wetenschapsgeschiedenis ook bijna altijd over de ontwikkelingen op het terrein van vakgebieden als astronomie, fysica, wiskunde en biologie.

In 2010 publiceerde Rens Bod De vergeten wetenschappen, het eerste overzicht van de geschiedenis van de humaniora oftewel de geesteswetenschappen ter wereld, waarin hij aantoonde dat deze voor de ontwikkeling van de menselijke kennis minstens zo belangrijk zijn geweest als de natuurwetenschappen. Zonder filologie en bronnenkritiek geen Reformatie of Verlichting, zonder de humanistische ontdekking van de wisselwerking tussen theorie en empirie geen Wetenschappelijke Revolutie, zonder de ontdekking van de formele grammatica geen informatietechnologie en internetrevolutie.

Dit baanbrekende boek begon in de klassieke Oudheid, maar na verloop van tijd realiseerde Bod zich dat het herkennen van patronen in de werkelijkheid, en het streven om de onderliggende principes te ontdekken, veel en veel ouder zijn. Vandaar dat Een wereld vol patronen zo’n 30.000 jaar geleden begint, toen mensen rotstekeningen gingen maken waarop dieren en mensen op een systematische wijze zijn weergegeven en in de slagtanden van mammoeten de schijngestalten van de maan werden gekrast. Ook de domesticatie van planten en dieren, en dus het ontstaan van de landbouw, was alleen mogelijk omdat mensen in de natuur patronen herkenden en beseften dat ze die konden gebruiken.

Patronen zoeken en interpreteren is volgens Bod een van de wezenskenmerken van de mens. Uiteindelijk leidt dit tot de ontdekking van de onderliggende principes, zodat er kennis ontstaat die weer helpt bij het ontdekken en interpreteren van nieuwe patronen, op allerlei gebieden. Bod laat niet alleen zien dat deze empirische cyclus tot volle wasdom kwam in de geesteswetenschappen, waarna deze werd overgenomen door de natuurwetenschappen, maar ook dat dit verhaal zich niet beperkt tot Europa.

Ook in Azië, Afrika, de Arabische wereld en precolumbiaans Amerika waren mensen op zoek naar patronen en accumuleerden ze kennis, die ze in nieuwe situaties konden gebruiken. In sommige contreien bereikten bijvoorbeeld taalkunde, muziekwetenschap, wiskunde, astronomie, rechtswetenschap en geneeskunde een hoogte die pas veel later in Europa geëvenaard en uiteindelijk overtroffen zou worden.
 
Rob Hartmans is historicus, journalist en vertaler.


 















Een wereld vol patronen. De geschiedenis van kennis
Rens Bod
474 p.
Prometheus 
€ 39,99

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 4 - 2019

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf
Beatrice de Graaf
Column

Zo banaal zag Hitler eruit in close-up 

Beatrice de Graaf breekt een lans voor de beeldbiografie. 'Het levert een ander effect op dan filmpjes op het internet.'

Lees meer
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Kinderen vieren de onafhankelijkheid van Oostenrijk op een oude Sovjettank
Artikel

Oostenrijk laveert sinds 1955 tussen het Oosten en het Westen  

Na de Tweede Wereldoorlog werd Oostenrijk verdeeld in bezettingszones. In 1955 vertrokken de buitenlandse troepen en kreeg het zijn onafhankelijkheid terug. Het land bleef neutraal en taalde nooit naar een lidmaatschap van de NAVO of het Warschaupact.   Nog geen twee weken nadat de troepen van Jozef Stalin de nationaal-socialisten uit Wenen verjoegen, had Oostenrijk een...

Lees meer
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
De heckrund was een Arisch fantasiedier 
Artikel

De heckrund was een Arisch fantasiedier 

Ooit leefde in Europa de auroch, een uitgestorven oerrund. Nazi-topman Hermann Göring wilde het terugfokken, zodat de Duitsers er als echte Germanen op konden jagen. De opdracht daarvoor ging naar zoöloog Lutz Heck, die een ‘heckrund’ in elkaar knutselde.  Nu zouden ze toch wat beleven… Op Schorfheide in Brandenburg waande Hitlers tweede man Hermann Göring...

Lees meer
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem
Artikel

Hoogmoedige Chamberlain dacht dat hij met Hitler kon onderhandelen. Trump lijkt daarin op hem

Neville Chamberlain dacht dat hij vrede kon kopen door Tsjecho-Slowakije uit te leveren aan Hitler. Hij was niet alleen naïef, maar ook hoogmoedig. Na een lange en succesvolle carrière in de Britse politiek negeerde Chamberlain de adviezen van anderen. Is Donald Trump de nieuwe Neville Chamberlain? De Britse krant The Guardian en andere media wierpen...

Lees meer