Duitsche overrompeling mislukt
Felle lichtflitsen doen de virtuele jarenveertighuiskamer oplichten. Het schijnsel van de tafellamp valt op een aantal kranten, en op een kastje staat een radio. Aan de wand hangen fotoportretten. Het is de vroege ochtend van 10 mei 1940, en Nederland ontwaakt uit een neutrale droom: het is oorlog. De eerste 5 dagen is de titel...
Smaakvol geserveerde klassiekers
De lentezon schijnt door de hoge ramen van het Haags Historisch Museum op de houten vloer. In de tentoonstelling Schatten van de Gouden Eeuw. Topstukken uit de Vaderlandse geschiedenis is op deze doordeweekse ochtend maar één andere bezoeker. Die ziet eruit alsof hij ontsnapt is uit een internationale conferentie. Wanneer hij langsloopt kraakt de vloer...
Ook gewone mensen zijn kunst waard
Kunst is er voor iedereen, maar niet iedereen is voor kunst. In zijn proefschrift Voor sociaal-democratie, smaakopvoeding en verheffend genot schrijft Marc Adang hoe een eeuw geleden de vereniging Kunst aan het Volk tevergeefs het arbeidersproletariaat probeerde te bereiken. Tegenwoordig kampt een kunstcentrum in de Bijlmermeer met vergelijkbare problemen. ‘Kunst is er niet alleen voor...
Koop Nederlandse waar
Jugendstil heet in het Nederlands ook wel ‘slaoliestijl’. Dat komt doordat de schilder Jan Toorop in 1894 een echt kunststukje maakte van een affiche voor Delftsche Slaolie. Door de mooie krullende lijnen in Jugendstil kreeg het affiche zowel in binnen- als buitenland veel aandacht. Voor Nederlanders was Jugendstil sindsdien synoniem aan ‘slaoliestijl’. Reclame komt in...
Afrikanen in het circus
Gipsafdrukken van hoofden en bovenlichamen van Congolezen waren de basis voor de beelden van de Belgische kunstenaar Arsene Matton. De Congolezen vonden het procedé griezelig en ongemakkelijk, maar het leverde wel levensechte portretten en sierlijke beelden op. Een aantal staat op de tentoonstelling De exotische mens in het Teylers Museum. Een ervan is een hoofd...
Nachtmerries van wraakzuchtige honden
De strip en de animatiefilm zijn allang de kinderschoenen ontgroeid, maar als je Cartoon Channel of andere zenders volgt, lijken tekenfilms voornamelijk voor kinderen bedoeld. Toch zijn animatiefilms al lang voor ‘volwassen’ doeleinden ingezet; van zowel Amerikaanse als Japanse zijde zijn veel propaganda-, maar ook instructieanimatiefilms uit de Tweede Wereldoorlog bekend. In diezelfde tijd werd...
Weeen in de nacht
‘Neem welk dogma gij wilt en ga er mede rond bij de verschillende eeuwen en gij zult zien dat het niet hetzelfde blijft,’ schrijft Ferdinand Domela Nieuwenhuis in zijn Handboek van den vrijdenker. Niet een werk dat in ieders boekenkast staat, maar nu kan iedereen Domela Nieuwenhuis’ wereldbeschouwingen op zijn beeldscherm lezen. Samen met tal...
De zachtmoedige adalbertus
Tegenwoordig bestaat Egmond uit drie kleine dorpjes met samen ongeveer 6000 inwoners. In de Middeleeuwen echter was het een belangrijk centrum van religie en wetenschap, beroemd om zijn abdij en zijn kasteel. Over dit Egmond gaat Macht en Mystiek. Egmond in de Middeleeuwen, in het Stedelijk Museum van Alkmaar. De bezoeker moet eerst een trap...
‘Balkenende wil zijn hachje redden’
Regeringen zijn onwillig om verantwoording af te leggen na militaire missers. Dat schrijft Christ Klep in zijn proefschrift over de nasleep van onder meer het Srebrenica-debacle. Die vertoonde grote overeenkomsten met het huidige debat over het Irak-onderzoek. In Somalië, Rwanda, Srebrenica onderzoekt Christ Klep de nasleep van drie ‘ontspoorde’ vredesmissies van respectievelijk Canadese, Belgische en...
‘We gaan niet voor de zon naar Israel’
Voor protestanten is geen plek heilig. Daarom doen zij niet aan bedevaarten. Er is één uitzondering: Israël trekt jaarlijks honderden Nederlanders die met eigen ogen willen zien waar Mozes de rots spleet en waar Johannes doopte in de Jordaan. Die protestantse ‘massapelgrimage’ begon zo’n anderhalve eeuw geleden. In de negentiende en begin twintigste eeuw was...
Het is oorlog tussen Cruise en Hitler
De geallieerde historici kwamen destijds – net als Hitler – tot de conclusie dat het slechts ‘eine kleine Clique ehrgeiziger Offiziere’ van de Wehrmacht was geweest die op 20 juli 1944 een mislukte bomaanslag en staatsgreep had gepleegd. Ze zetten hen weg als militaristen die niet zo heel veel verschilden van de dictator, en hun...
Brengt onze jongens weer veilig thuis
‘Ons volk zal dus zijn zonen weer voor ten minste twee jaar naar de gevechtsfronten in de tropen zien vertrekken. Meer dan honderdduizend man wil de Beel-regering daar samentrekken, waartoe zelfs de lichting van 1944, de drie-en-twintigjarigen, wordt opgeroepen.’ De gewelddadige periode tussen 1940 en 1950 heeft in Nederlands-Indië veel slachtoffers geëist. Families zijn onherstelbaar...