De oude leugen

  • Gepubliceerd op: 8 december 2022
  • Laatste update 24 feb 2023
  • Auteur:
    Philip Dröge
  • 3 minuten leestijd
De oude leugen
Cover van
Dossier Eerste Wereldoorlog Bekijk dossier

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u onbeperkt toegang tot de artikelen op Historischnieuwsblad.nl? U bent al lid vanaf €1,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

De vreselijkste wond in de wereld. Zo noemde oorlogsdichter Siegfried Sassoon de omgeploegde velden bij de Belgische stad Ieper. Stikkend in het gas en stinkend van het koudvuur hebben duizenden en nog eens duizenden jongemannen er het leven gelaten. Na de Eerste Wereldoorlog bleken er rond de loopgraven genoeg hele en halve lichamen te liggen om een monsterachtig monument mee te vullen. ‘Voor God en vaderland’ is erin gegrafeerd. Sassoon spuugde op dat protserige gedenkteken, waarin ook delen van vrienden van hem zaten vastgemetseld.

Wat voor verschrikkingen mensen elkaar sindsdien ook hebben aangedaan, de hel van een langdurige loopgravenoorlog is lange tijd niet weergekeerd. Maar de mensheid is nooit te beroerd om te vervallen in oude fouten. Het nieuwe Ieper heet Bakhmut en het ligt in het oosten van Oekraïne. De bebouwde kom is van de wettige regering in Kiev; de Russen hebben de vuilnisbelt aan de rand van de stad in handen. Al maanden doen huurlingen van de Wagner Groep dagelijks een frontale aanval. Met kogels, granaten en – zo gaan geruchten – die andere oude bekende uit Ieper, gas. Elke dag houden de Oekraïners ze tegen.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Een cameradrone vloog laatst over het slagveld van Bakhmut en het enige verschil met de Vlaamse velden was kleur. Tussen de Russische en Oekraïense loopgraven lagen overal mensen en delen van mensen. Is dat een been? Ligt daar een half persoon? De absolute zinloosheid deed me denken aan Sassoon. Hij stond bekend als een uitermate dapper soldaat, maar zag de waanzin van het veroveren van vierkante meters die de volgende dag weer gewoon van de vijand waren. Na een verlof weigerde hij terug te keren naar de loopgraven.

Zijn vriend en mededichter Wilfred Owen ging wel retour front en maakte in de Vlaamse modder misschien wel het beroemdste gedicht van en over de Grote Oorlog, ‘Dulce et Decorum est’. Het staat vooral bekend om de laatste regel, waarin Owen het sterven voor het vaderland in een verre loopgraaf ‘the old lie’ noemt. Niet veel later trapte hij zelf in die leugen; hij sneuvelde een week voor het einde van de oorlog aan een kanaal in Noord-Frankrijk dat toen vast heel belangrijk was voor een generaal.

Net zoals Bakhmut ongetwijfeld ergens in een oorlogsplan op een kantoor in het Kremlin staat genoemd als cruciaal voor de Russische opmars. Aanvalsgolf na aanvalsgolf komt uit de inmiddels geprivatiseerde loopgraven, zodat de Wagner-soldaten zo nu en dan een paar vierkante meter veroveren. Om de volgende dag, minus behoorlijk wat medestrijders, weer terug te worden gedrongen in de oude stellingen. Mensen die verstand hebben van oorlog schudden het hoofd – zo strategisch ligt Bakhmut ook weer niet. Maar Ieper was ook maar gewoon een stadje.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2023