Eindelijk is er een levensbeschrijving van H.P. ‘Hein’ Berlage, de architect van onder meer de Beurs. Hij had uitgesproken opvattingen over architectuur en gold als invloedrijk. Helaas geeft de biografie op veel vragen geen antwoord.
‘De negentiende eeuw is de eeuw der lelijkheid. Onze grootouders, onze ouders en wijzelf hebben geleefd in een omgeving zo lelijk als er vroeger geen een is geweest.’ Architect H.P. Berlage (1856-1934) schreef dit in 1905, twee jaar nadat zijn beroemdste gebouw was opgeleverd, de Amsterdamse Beurs. Niet dat iedereen meteen enthousiast was; een collega karakteriseerde het gebouw aan het Damrak als ‘een steenklomp zo vlak als de vlakste schutting, van roodachtig grauwen door aanslag van rook en riolen zwart geworden baksteen, doorzeefd met een heilloos aantal venstertjes, armoedig van vorm en afmeting’.
Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Berlage zette zich af tegen de uitbundige hutspot van neostijlen waarin veel negentiende-eeuwse gebouwen waren opgetrokken en die volgens hem niets te maken hadden met de moderne tijd. Volgens architectuurhistoricus Auke van der Woud is Berlages reputatie als ‘vader van de moderne architectuur in Nederland’ vooral gebaseerd op handige zelfpromotie. Maar wie zich in dit debat wil verdiepen moest tot voor kort verbaasd constateren dat er geen biografie was van Berlage. En dat terwijl zo’n boek helderheid zou kunnen verschaffen over de inzichten, motieven en ideeën van de architect.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Max van Rooy, een kleinzoon van Berlage, heeft veertig jaar gewerkt aan een biografie. Door ziekte en zijn gekozen werkwijze – zo heeft hij Berlages reizen allemaal nagereisd – is het onderzoek nooit afgerond. Het boek eindigt rond de Eerste Wereldoorlog.
Dat is jammer, vooral omdat hij vooruitwijst naar latere projecten van Berlage. Dit wordt deels gecompenseerd door een uitvoerige schildering van het milieu waarin Berlage opgroeide en de invloeden die hij als jong architect onderging. Dat we over zijn persoonlijkheid minder te weten komen heeft vooral te maken met het feit dat hij niet met zijn emoties te koop liep. Helaas blijven ook zijn maatschappelijke en politieke denkbeelden vaag, en blijft eveneens onduidelijk hoe groot zijn invloed is geweest. Op dé biografie van Berlage moeten we dus nog wachten.
Heb ik dat gemaakt? De vormende jaren van H.P. Berlage, bouwmeester
Max van Rooy
366 p. Prometheus, € 34,99