Home Dossiers Nederlandse politiek In Nederland mislukte de revolutie

In Nederland mislukte de revolutie

  • Gepubliceerd op: 08 jan 2025
  • Update 08 jan 2025
  • Auteur:
    Ivo van de Wijdeven
Troelstra in revolutionaire pose, 1912.
Cover van
Dossier Nederlandse politiek Bekijk dossier

Pieter Jelles Troelstra was niet de enige die in november 1918 de revolutie uitriep in Nederland. In Revolutiekoorts ontrukt Wouter Linmans andere revolutionairen aan de vergetelheid. 

Veel mensen denken dat de iconische foto van SDAP-leider Pieter Jelles Troelstra die vanonder een afdakje een mensenmenigte toespreekt, is gemaakt op 11 november 1918. Wie ‘Troelstra 1918’ googelt, krijgt direct de prent voorgeschoteld ter illustratie van de ‘Vergissing van Troelstra’, zijn vergeefse oproep tot een socialistische revolutie in Nederland. 

Meer recensies lezen? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

In Revolutiekoorts wijst historicus Wouter Linmans erop dat de foto is gemaakt in 1912. En hij roept in herinnering dat Troelstra niet de enige was met revolutionaire neigingen tijdens de koortsachtige novemberdagen van 1918. Op woensdag de 13e vielen er in Amsterdam vier doden toen soldaten met geweervuur revolutionaire demonstranten verdreven die de cavaleriekazerne in de Sarphatistraat probeerden binnen te dringen. 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Linmans wil die gebeurtenis aan de vergetelheid ontrukken. En dat doet hij met verve! Op basis van ooggetuigenverslagen, politierapporten en krantenartikelen schetst hij een sfeervol beeld van wat destijds ‘De Roode Week’ werd genoemd. Amsterdamse arbeiders zagen muitende militairen en stakende arbeiders in Duitsland, die een reprise van de Russische Oktoberrevolutie leken uit te voeren, en lieten zich in de rokerige Diamantbeurs opzwepen door sprekers als de communistische voorman David Wijnkoop, de dichteres Henriette Roland Holst en de socialistische aartsvader Ferdinand Domela Nieuwenhuis

In de Sarphatistraat gingen ze over tot actie. Maar na de schietpartij verdween het revolutionaire elan. Teleurgesteld wilden Wijnkoop en consorten de tragische mislukking het liefst zo snel mogelijk vergeten. Dat gebeurde dan ook, maar Linmans blaast de stemming en de gebeurtenissen van de novemberdagen trefzeker nieuw leven in.  

Minder geslaagd is zijn andere missie: de demonstranten uit de Amsterdamse arbeidersbuurten een gezicht geven. Daar wreekt zich dat er over de meesten van hen bar weinig bekend is. Het lijkt soms of Linmans daarom juist alles heeft opgeschreven wat hij wél heeft kunnen vinden. Van veertig demonstranten volgen in hoog tempo schetsmatige portretjes, die zo nu en dan uitwaaieren naar familieleden. Ondanks een stortvloed van namen en adressen blijft de lezer toch met een onbevredigd gevoel achter. 

Aan het eind erkent Linmans dat ook en vervolgens knoopt hij alle loshangende touwtjes netjes aan elkaar. Hij schetst hoe familie, buurt, beroep en ideologie politieke en sociale opvattingen vormden. En hij laat zien hoe verdeeld de arbeiders tegelijkertijd waren. Met Revolutiekoorts geeft Linmans het verhaal over de mislukte revolutie meer reliëf. 

Revolutiekoorts. Onrust en oproer in november 1918
Wouter Linmans
296 p. Athenaeum, € 24,99 

Revolutiekoorts. Onrust en oproer in november 1918 door Wouter Linmans

Openingsbeeld: Troelstra in revolutionaire pose, 1912.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 1 - 2025

Nieuwste berichten

Aanhangers van Hitler dragen een spandoek met lettertype Faktur
Aanhangers van Hitler dragen een spandoek met lettertype Faktur
Artikel

Hitler deed lettertype in de ban omdat het ‘te Joods’ was

Het Witte Huis wil het lettertype Calibri niet meer gebruiken omdat het te woke zou zijn. In de jaren dertig gebruikte de NSDAP vaak Fraktur in zijn propaganda, het gotische lettertype dat nog steeds geassocieerd wordt met het nazisme. Maar in 1941 maakte Hitlers partij een draai: het schrift werd verboden omdat het te Joods...

Lees meer
Een boer rijdt vloeibare mest uit over het land
Een boer rijdt vloeibare mest uit over het land
Interview

De politiek kiest al zestig jaar dezelfde tactiek bij het mestprobleem: vertragen

Landbouwminister Femke Wiersma wil de uitzonderingspositie voor Nederlandse boeren verlengen. Door deze zogeheten derogatie mogen ze meer mest uitrijden dan eigenlijk is toegestaan. Maar volgens de Financial Times gaat de EU haar verzoek om verlenging weigeren. Ondertussen ruziet ze met een andere BBB-minister over de mestplannen van het demissionaire kabinet. Wiersma’s opstelling past in een...

Lees meer
Gebouw Federal Reserve
Gebouw Federal Reserve
Artikel

Opheffing van de Amerikaanse Federale Bank veroorzaakte economische rampspoed

President Donald Trump heeft een afkeer van de Federal Reserve Bank (FED), de Amerikaanse centrale bank. Daarin staat hij niet alleen. Zijn verre voorganger Andrew Jackson hief de bank in 1836 zelfs op. Dat leidde tot een diepe economische crisis. Van oudsher hebben Amerikanen een hekel aan centrale overheidsinstellingen. En aan bankiers. Het verklaart waarom...

Lees meer
Het hof van Karel de Stoute, vijftiende-eeuwse manuscript-illustratie
Het hof van Karel de Stoute, vijftiende-eeuwse manuscript-illustratie
Artikel

De Bourgondiërs voerden een financieel schrikbewind

Bourgondische vorsten hieven belastingen om hun oorlogen en dynastieke ambities te financieren. De Belgische historicus Marc Boone belicht hun plannen via het leven van een van hun paladijnen. Dit artikel krijgt u van ons cadeau Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en...

Lees meer
Loginmenu afsluiten