Wilde Eeuwen: podcast over middeleeuwse koningen en troubadours

Een podcast maken over de Middeleeuwen, ga er maar aan staan. Want waar begin je en wat vertel je? Hoe vang je meerdere eeuwen in een paar afleveringen? De podcast Wilde Eeuwen kiest voor een bijzondere vertelvorm, maar weet niet constant te boeien.

Als podcastmaker zijn de mogelijkheden niet eindeloos. Je kunt in gesprek gaan met historici die gespecialiseerd zijn in deze periode of op zoek gaan naar de historische sensatie. Je bezoekt plekken die een belangrijke rol gespeeld hebben in de Middeleeuwen en neemt de luisteraar zo mee naar deze tijd.

Wetenschapsjournalist Hendrik Spiering pakt het anders aan. Zijn naam komt u misschien bekend voor: hij is regelmatig te horen in Onbehaarde Apen, de wetenschapspodcast van NRC. Nu duikt hij voor diezelfde krant met de podcast Wilde Eeuwen in de Middeleeuwen. Daarbij heeft Spiering voor een interessante vorm gekozen: acht afleveringen lang is enkel en alleen zijn stem te horen, slechts hier en daar aangevuld met muziek.

Spiering heeft een missie, zo vertelt hij bij de start van de eerste aflevering. Wilde Eeuwen moet de luisteraar tonen dat de Middeleeuwen geen ‘richtingloze rotzooi’ waren, zoals je vaak in films en geschiedenisboeken ziet. Dat beeld klopt niet, zegt Spiering, want het was juist een tijd van ‘groeiende orde en cultuur’ en van het ontstaan van de Europese beschaving. Met die belofte vertelt hij de verhalen van krijgsheren, troubadours, koningen en filosofen.

In elke aflevering staat één verhaal centraal. Zo begint de eerste aflevering in het jaar 911, aan de oever van de Franse rivier de Epte. Daar staat koning Karel de Eenvoudige tegenover een leger van woeste Denen. Kiest hij voor de aanval of gaat hij onderhandelen? Het is volgens Spiering een cruciaal moment, omdat Karels keuze een breuk vormt met de Romeinse tijd. Met andere woorden: daar, aan de oever van de Epte, begint een nieuwe tijd: de Middeleeuwen.

Zo zoomt elke aflevering in op een gebeurtenis die op zichzelf interessant is, maar die ook staat voor iets groters: het ontstaan van de Europese beschaving. Allerlei onderwerpen komen aan bod: kruistochten, kettervervolgingen en hoofse liefde. Wilde Eeuwen eindigt in 1338, als de vernietigende pestepidemie door Europa waart.

Natuurlijk heeft Spiering interessante verhalen gekozen, die goed gedocumenteerd zijn. Neem de vierde aflevering, over Héloïse en haar minnaar Pierre Abelard. Zij vormen het bekendste koppel van de Middeleeuwen, dankzij hun bewaard gebleven briefwisseling. ‘Mijn grote liefde, je bent de enige oorzaak van mijn verdriet,’ schrijft Héloïse. Haar emoties zijn eeuwen later nog steeds voelbaar. Tegelijkertijd zorgt het werk van filosoof Abelard, aan wie haar brieven gericht waren, voor de bouwstenen van ons rationalistische wereldbeeld.

Toch lukt het ondanks zulke anekdotes niet om acht afleveringen lang te blijven boeien. Dat heeft voor een groot deel met de vorm te maken: je hoort alleen de stem van Spiering, met af en toe wat muziek. Of je zijn stemgeluid prettig vindt, is een persoonlijke kwestie. Maar feit is dat Spiering niet beschikt over het enthousiasme van natuurlijke vertellers als Bart Van Loo en Herman Pleij.

Bij delen waar Spiering de vrijheid neemt om gedachten en gevoelens in te vullen, wringt zijn verhaal. Hoewel hij gebruikmaakt van veel bronnen, kleurt hij de verhalen soms zelf in. Zo is Karel de Eenvoudige ‘tevreden’ als hij zijn eigen legertent vergelijkt met die van de vijand, zit Vikingkoning Volodymir in 986 ‘ongeduldig’ te wachten op zijn Bulgaarse gasten en overwoekeren ‘schrik en angst’ het hart van Margaret van Beverly, als ze in 1195 terugkeert van een pelgrimstocht naar Jeruzalem.

Spiering kruipt in de huid van de hoofdpersonages. Enerzijds maakt dat een verhaal levendig, maar het kan ook weerstand oproepen: was dat écht hoe zij zich op dat moment voelden?

Tot slot kun je erover twisten of de Middeleeuwen inderdaad aan de oever van de Epte starten in 911 en eindigen in 1338. Aan het gedegen onderzoek van Spiering ligt het in ieder geval niet. Alle bronnen en boeken die hij gebruikt, heeft hij keurig verzameld in de shownotes: een soort voetnoten bij iedere aflevering. Die vormen een mooie uitnodiging om door te lezen, als je dankzij Wilde Eeuwen toch gegrepen bent door de Middeleeuwen.