Home Wat is links?

Wat is links?

  • Gepubliceerd op: 17 juni 2009
  • Laatste update 25 mei 2023
  • Auteur:
    Nelleke Noordervliet
  • 4 minuten leestijd

Bij het opruimen van mijn boekenkast, waarbij voor sommige werken onherroepelijk verbanning naar het antiquariaat in het verschiet ligt, kwam ik een boekje tegen dat al diverse selectieronden heeft overleefd, zonder dat ik weet waarom. Zo’n boek krijgt alleen al daardoor een zekere curiositeitswaarde. Ik weet niet hoe ik eraan kom, maar ik had het in ieder geval nooit gelezen. Het verscheen in 1966. Misschien moest ik toch eens met de inhoud kennismaken.

De titel luidde: Wat is links? Goede vraag, dat wel. Een vraag die met de jaren beter is geworden. Wist ik in de jaren zestig heel precies wat ‘links’ was, nu zou ik dat niet zo makkelijk kunnen zeggen. Was ik vroeger bereid met een zeker jeugdig enthousiasme het hele pakket dat als links werd aangeboden te aanvaarden, door de jaren heen ben ik kieskeuriger geworden: dit wil ik wel uit de linkse boedel, maar dat beslist niet.

Van ‘links’ moet je helaas altijd het hele pakket nemen. Links is een kiloknaller. De SP is daar een afschrikwekkend voorbeeld van. Wat de partij vindt moet het partijlid slikken. Solidariteit heet dat, een baken in de strijd tegen de uitverkoop van de beschaving. Zo’n partij is één brok kracht, maar vermorzelt je als je afwijkt.

De Vlaming Herman Claeys, auteur van Wat is links?, had zich in de jaren zestig ten doel gesteld er door een groot aantal interviews met schrijvers die zich naar zijn idee ‘in en door hun werk bij het sociale gebeuren betrokken voelen’, achter te komen wat de taak en de functie van de literatuur zijn bij het nastreven van een progressieve samenleving. Met andere woorden, hoe meenden schrijvers dat zij het heilig ideaal in hun werk het best konden dienen?

Twee belangrijke linkse auteurs haakten af. Louis Paul Boon schreef een pittig briefje waarin hij de vragenlijst en het uitgangspunt van Claeys volkomen en terecht onderuithaalde. Het pleit weer voor Claeys dat hij de brief heeft opgenomen. Theun de Vries vond de benaderde schrijvers niet zuiver genoeg op de communistische graat. Ook onthullend. In het gezelschap ondervraagden vallen de namen op van Hugo Claus, Pierre Dubois, Hella Haasse, Harry Mulisch, G.K. van het Reve, die bepaald niet allen het linkse gedachtegoed onvoorwaardelijk waren toegedaan.

Het lezen van de interviews is deels instructief, deels een straf, deels komisch gedateerd. Neem nu de verontwaardigd klinkende vraag van Claeys aan Nico Rost: ‘De crisis in het stalinisme doet toch geen afbreuk aan het marxisme als zodanig?’ Daarop volgt het geruststellende antwoord: ‘Vanzelfsprekend niet. Natuurlijk is het marxisme daardoor niet afgedaan, maar je moet voor jezelf weer opnieuw beginnen met de grondige studie ervan. Eigenlijk moet je alleen naar je eigen Geweten luisteren, en niet naar een partij. Dat kan niet meer na wat er gebeurd is.’

Als Claeys de zijns inziens linkse, geëngageerde auteur Gerard Kornelis van het Reve een beetje gepikeerd over diens afhoudende antwoorden vraagt: ‘Als het schrijven voor u een middel, een manier is om u als individu te ontwikkelen, waarom publiceert u dan?’, krijgt hij het onbetaalbare antwoord: ‘Geld is de enige fatsoenlijke drijfveer tot schrijven.’

Claeys verklaarde de schrijver/kunstenaar heilig en achtte de marxistische schrijver goddelijk. De echt goede schrijvers protesteerden beleefd, het tweede garnituur liet het zich graag aanleunen. Claeys is altijd zijn activisme trouw gebleven, tot op de dag van vandaag, maar een groot schrijver is hij er niet van geworden.

Na lezing vroeg ik me af of dit boekje, dat zoveel selectieronden per ongeluk heeft overleefd, een aardige bijdrage is aan het begrip van de jaren zestig van de twintigste eeuw. Heeft de historicus uit 2060 hier wat aan? Helpt het hem om het literaire klimaat uit die tijd te schetsen, een idee te geven van wat schrijvers wilden en wat er in de maatschappij omging? En welke namen die op het omslag staan zijn dan nog bekend? Herwig Leus? Piet van Aken? Constant Peeters? Hector-Jan Loreis? Zelfs Mulisch zal het moeilijk hebben, gezien het tempo waarin tegenwoordig wordt vergeten.
Een curieus boek. Bewaren? Wie biedt?
Nelleke Noordervliet

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer