Home Versloegen akelige virussen Napoleon?

Versloegen akelige virussen Napoleon?

  • Gepubliceerd op: 18 augustus 2021
  • Laatste update 18 apr 2023
  • Auteur:
    Beatrice de Graaf
  • 2 minuten leestijd
Beatrice de Graaf portret

Het is schokkend hoezeer incidentele gebeurtenissen onze kijk op de geschiedenis veranderen. Door de wereldwijde coronapandemie lezen we bijvoorbeeld verhalen over de napoleontische oorlogen of de Eerste Wereldoorlog met andere ogen. Was het inderdaad ‘generaal Winter’ die de Grande Armée versloeg in Rusland? Of waren het de akelige virussen en bacteriën – in het bijzonder tyfus, difterie en dysenterie – die de Franse troepen decimeerden? En was de Spaanse griep niet minstens zo doorslaggevend voor de malaise in Duitsland in 1918?

Als ik geschiedenisboeken lees over het einde van oorlogen let ik beter op of er over ziektes en epidemieën wordt gesproken. En ineens zie ik allerlei verwijzingen waar ik voorheen overheen las. Hetzelfde geldt inmiddels voor overstromingen. Zijn de opkomst en ondergang van beschavingen niet ook verhalen over klimatologische omstandigheden?

Uiteraard weten milieuhistorici dat allang. Geoffrey Parker, de expert op het gebied van de Tachtigjarige Oorlog, maakte daarom op oudere leeftijd nog de overstap van politieke en militaire geschiedenis naar milieu- en klimaatgeschiedenis. Ook Emmanuel Le Roy Ladurie ging ons voor. En in hun voetsporen volgt inmiddels de nieuwe generatie studenten die wordt opgeleid in de recent opgezette Global Environmental History-programma’s. Met hun kennis moeten de historische handboeken wellicht grondig worden herschreven. In plaats van oorlogen of het einde van beschavingen als historisch kantelpunt te nemen, moeten we misschien klimatologische en ecologische breukpunten leidend laten zijn.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Historischnieuwsblad.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste historische verhalen door toonaangevende historici. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand, de eerste maand €1,99. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

Toch slaan de overstromingen en virusgolven ons niet alle geschiedschrijving over macht, politiek en sociale verhoudingen uit handen. Tim Soens liet in het blad Past & Present (2018/1) zien dat natuurrampen van alle tijden zijn. En dat het pas echte rampen werden als de mensen er niet goed mee wisten om te gaan. Aan de hand van overstromingen langs de Noordzeekust in de vroegmoderne tijd maakt hij aannemelijk dat je altijd moet vragen: ‘Wie lijdt eronder, en waarom?’

Kort samengevat kwamen de landarbeiders die onder de vloedgrens armoedige stulpjes bewoonden om, terwijl de herenboeren in hun hoger gelegen, goed gefundeerde huizen met hun gezin en dienstknechten de vloed overleefden. Met andere woorden, het zijn niet alleen de natuurkrachten, maar ook menselijke machtsverhoudingen die slachtoffers maken. De inrichting van de samenleving kan de kwetsbaarheid voor natuurrampen verhogen. Is dat niet ook een les die wij in deze natte zomer uit de geschiedenis kunnen trekken?

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 9 - 2021