Jonathan Israel betoogt dat de Amerikaanse vrijheidsstrijd niet alleen een nationaal epos was, maar gezien moeten worden als een intellectuele revolutie die de westerse wereld in vuur en vlam zette.
De Amerikanen hadden het aangedurfd de denkbeelden van de Radicale Verlichting in praktijk te brengen. Ze hadden hun democratische republiek gevestigd op fundamentele principes als mensenrechten, gelijkheid en vrijheid, ook al werden die niet meteen bereikbaar voor slaven, indianen en andere marginale groepen. Dat gewaagde experiment verbijsterde en verdeelde de rest van de wereld, die nog geregeerd werd door monarchen, aristocraten en kerken. Israel laat zien hoe Amerikaanse opstandelingen zoals Thomas Jefferson en Thomas Paine als een soort achttiende-eeuwse voorlopers van Che Guevara door Europa trokken om bondgenoten te winnen en omwentelingen te steunen. Hij schetst hoe hun denkbeelden intellectuelen en revolutionaire bewegingen inspireerden in Frankrijk, Ierland, Griekenland en tal van andere landen. Ook de patriotten in de Nederlandse Republiek keken met ontzag en hoop naar het Amerikaanse voorbeeld – al was de waardering niet geheel wederzijds en keerde ambassadeur John Adams diep teleurgesteld terug. Het boek eindigt somber. Het revolutionaire vuur doofde in Europa voorgoed na een laatste opleving in 1848. En tegen die tijd hadden de Amerikanen hun blik alweer naar binnen bericht op het eigen nationalisme, exceptionalisme en isolationisme. De Amerikaanse republiek, die zelf diep verdeeld raakte over de slavernij, was geen universeel model meer.
Jaap Verheul is historicus en docent aan de Universiteit Utrecht.
The Expanding Blaze: How the American Revolution Ignited the World, 1775-1848
Jonathan Israel
768 p. Princeton University Press, € 34,-
Dit artikel is exclusief voor abonnees
