Home Nieuwe microstaat in Albanië is ‘waarschijnlijk pr-stunt’

Nieuwe microstaat in Albanië is ‘waarschijnlijk pr-stunt’

  • Gepubliceerd op: 15 oktober 2024
  • Laatste update 21 okt 2024
  • Auteur:
    Ewoud Storm van 's Gravensande
  • 3 minuten leestijd
Bektashi hoofdkwartier

In het kleine Albanië wordt mogelijk een nog kleinere staat opgericht. Premier Edi Rama wil in de hoofdstad Tirana een stadstaat voor de Bektashi-orde stichten. De mystieke beweging stamt uit de Middeleeuwen en lijkt na decennia van onderdrukking eindelijk weer de wind mee te hebben.

‘”Orde” is eigenlijk een te westers woord,’ zegt arabist Maurits Berger van de Universiteit Leiden. ‘Zo zien ze zichzelf niet.’ Officieel is het Bektashisme een tariqa, een religieuze orde binnen de mystieke leer van het soefisme.

Hoewel de orde is ontstaan als aftakking van de islam, zien de Bektashi zichzelf niet als moslims, maar als aparte religieuze groep. ‘Het gaat hun meer om het beleven van de islam en het volgen van hun geestelijke leider, dan om de islamitische regels,’ legt Berger uit. ‘Vrouwen mogen bijvoorbeeld dragen wat ze willen, en alcohol drinken is niet verboden.’ 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Populair onder janitsaren 

De orde dankt haar naam aan de dertiende-eeuwse soefi-meester Haji Bektash Wali, die een progressieve kijk op de islam en de Koran had. Zijn gedachtegoed werd populair onder de janitsaren, de elitesoldaten van het Ottomaanse Rijk. ‘Janitsaren waren gedwongen gerekruteerd onder de christenen en vervolgens als moslim opgeleid tot ambtenaar of elitesoldaat,’ zegt Berger. Hoewel de Ottomanen hen bekeerden tot de islam, waren ze toen religieus gezien ook al vrijzinnig. Dit was fijn voor de Ottomaanse sultans, die over een rijk heersten dat barstte van de religieuze onenigheden – wat onrust met zich meebracht. De janitsaren vertoonden hierbij enige gelijkenis met christelijke ridderordes als de Tempeliers. Net als de Tempeliers combineerden de janitsaren een militair bestaan met religieuze devotie. In ruil daarvoor kreeg de Bektashi-orde aanzien. 

In de negentiende eeuw ging het mis. Het Ottomaanse Rijk moderniseerde, en de janitsaren vonden dat moeilijk. Het korps werd steeds civieler ingericht en minder belangrijk voor de sultan. Door deze ontwikkelingen kwamen de janitsaren in 1826 in gewapende opstand. De Ottomanen sloegen deze opstand af, vermoordden duizenden janitsaren, en ontbonden het korps. De ontbinding van het janitsarenkorps betekende niet meteen het einde van de Bektashi-beweging, ook al deden de Ottomanen de orde ook in de ban. ‘De leer had zich inmiddels verspreid door de hele Balkan, waar de janitsaren al die tijd gelegerd waren,’ zegt Burger.  

Janitsaren
Zestiende-eeuwse afbeelding van de Janitsaren. Bron: Wikimedia/Lambert Wyts.

De Bektashi-orde was onder president Mustafa Kemal Atatürk niet welkom in Turkije. De president was namelijk een ingrijpende hervormer die Turkije seculariseerde. Uiteindelijk vestigde de orde zich in Albanië, maar ook daar kregen de Bektashi ervan langs. ‘Albanië werd onder de communist Enver Hoxha in 1967 de eerste officieel atheïstische staat van de wereld,’ zegt  journalist Pieter van Os, die in Albanië woonde. Dat leidde tot onderdrukking van en geweld tegen de religieuze orde. ‘Albanië was achteraf gezien een ongelukkige keuze,’ zegt Van Os, ‘omdat de vervolging in het communistische kluizenaarsstaatje bijzonder hard was.’

Kandidaat-lid van de EU 

Aan deze tegenslagen lijkt nu een einde te komen, want de Albanese premier Edi Rama heeft grootste plannen met de Bektashi-orde. Als het aan hem ligt, wordt het hoofdkwartier van de orde een microstaat. Maar hoe serieus hij is, blijft gissen. ‘Hij wil de EU laten zien dat Albanië geen streng moslimland is,’ vertelt Van Os. ‘De EU heeft Albanië toegelaten tot een nieuwe ronde van onderhandelingen. Mij lijken de plannen van Rama vooral een pr-stunt, bedoeld om te laten zien dat toetreding tot deze onderhandelingen meer dan terecht is, dan een serieuze poging om een microstaat te creëren.’

Berger is ook niet overtuigd. ‘Er heerst in Europa geen anti-Albanië-stemming omdat het land islamitisch is, zoals bij Turkije het geval is,’ zegt hij. ‘Als dat zo zou zijn, snap ik dat Albanië de Bektashi-orde gebruikt om te laten zien dat het land gematigd is. Maar om dan meteen aan een microstaat te beginnen, gaat wel ver.’ 

Nieuwste berichten

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport
Artikel

Fout in routekaart rampvlucht Bijlmermeer belandde in onderzoeksrapport

In het eindrapport van de Raad voor de Luchtvaart uit 1994 over de oorzaken van de Bijlmerramp stond een fout: op een routekaart van de rampvlucht was het moment waarop het vliegtuig twee motoren verloor, verkeerd aangegeven. Een oud-onderzoeker van de Raad, Henk Pruis, ontdekte de fout onlangs. Hij denkt dat die voeding heeft gegeven...

Lees meer
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior
Interview

Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior

Veertig jaar geleden blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Er viel één dode. De Nederlander Martini Gotjé was aan boord toen de bommen ontploften. Voor Greenpeace brak een nieuwe periode aan. Op 10 juli 1985 blies de Franse geheime dienst het Greenpeace-schip de Rainbow Warrior op. Het schip lag in...

Lees meer
Scène uit The teacher who promised the sea
Scène uit The teacher who promised the sea
Recensie

‘The Teacher Who Promised the Sea’ toont dat het Franco-verleden nog springlevend is

Autoritaire en dictatoriale regimes haten kritisch onderwijs. Dat blijkt ook uit de speelfilm The Teacher Who Promised the Sea, waarin een Franco-militie in 1936 meedogenloos afrekent met een jonge idealistische onderwijzer. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen. De Catalaan Antoni Benaiges is 31 als hij in 1935 als onderwijzer gaat werken in een schooltje...

Lees meer
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Leden-van-de-Nationale-Garde-ondervragen-een-man-tijdens-de-rassenrellen-in-Chicago-1919.-Copyright-Getty-Images-scaled.jpg
Artikel

Amerikaanse president zet politie en leger in tegen ongewenst verklaarde immigranten

Tijdens het presidentschap van Woodrow Wilson sloeg de Amerikaanse overheid met harde hand stakingen neer, deporteerde duizenden migranten en liet racistisch geweld tegen zwarten ongestraft. Daardoor kwam de democratie hevig onder druk kwam te staan, net als nu onder Donald Trump.

Lees meer