Toen de eerste wolven zich in 2019 in Nederland vestigden, overheerste het enthousiasme. Maar dat is inmiddels omgeslagen. Na allerlei incidenten heeft de rechter toestemming gegeven twee dieren – waaronder ‘probleemwolf’ Bram – af te schieten. De reacties volgen de politieke scheidslijnen. De rechtse partijen zijn tegen de wolf, de progressieve willen het dier beschermen, constateert Dik van der Meulen, die een boek over de paradoxale verhouding van mensen met wolven heeft geschreven. ‘Het is een gepolariseerde discussie.’
Hebben mensen wolven altijd als vijanden gezien?
‘In de prehistorie ontliepen ze elkaar niet. Wolven waren ongevaarlijk voor mensen en behoren tot de vroegst gedomesticeerde dieren. Ze zijn heel vaak en op verschillende plaatsen door mensen getemd, en dat gebeurt nog steeds. Mens en wolf passen bij elkaar: het zijn gezinsdieren met xenofobe trekken. Pas toen mensen zo’n 8000 jaar geleden geiten en schapen gingen houden, veranderde de verhouding: wolven joegen op deze dieren en vormden daardoor een bedreiging. Toen begon ook hun vervolging. In de christelijke cultuur werd de wolf voorgesteld als de hond van de duivel. Toch is er altijd een onderstroom van fascinatie geweest. In de Germaanse cultuur was de wolf een symbool van kracht.’
Bestaat die gespletenheid nog steeds?
‘Ja, die zie je weer terug in de huidige gepolariseerde discussie. De wolf is tegenwoordig een symbool van linkse partijen, terwijl rechts weinig van het dier wil weten. Voor de Tweede Wereldoorlog was het een symbool van de nazi’s. Adolf Hitler was gecharmeerd van wolven. Hij leunde op de Germaanse mythologie: oppergod Odin werd begeleid door raven en wolven. “Adolf” betekent in oud-Duits “edele wolf” en hij liet zich privé “oom Wolf” noemen. De wolf paste bij zijn ideologie.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Natuurliefhebbers zeggen dat wolven ongevaarlijk zijn, maar volgens historische bronnen vielen ze vroeger wel degelijk mensen aan.
‘Dat is incidenteel zeker gebeurd, al kunnen het ook grote honden of hondsdolle wolven zijn geweest. Wolven bleken vooral overlast te veroorzaken als hun gewone voedsel niet beschikbaar was, als het wild door overbejaging was verdwenen. Er zijn verhalen bekend van kinderen die vee hoedden en werden aangevallen. Dan waren de wolven waarschijnlijk op zoek naar prooidieren, die ze in de natuur niet meer konden vinden. Ook in desolate oorlogsgebieden waren wolven gevaarlijk. Maar dat zijn ze niet als ze genoeg te eten hebben, zoals hier in Nederland met veel reeën en zwijnen. De problemen met wolf Bram zijn waarschijnlijk veroorzaakt doordat hij is bijgevoerd.’
‘Wolven veroorzaakten vooral overlast als hun gewone voedsel niet beschikbaar was’
Waarom eten wolven eigenlijk geen mensen?
‘Daar is een evolutionaire verklaring voor. Wolven zijn als diersoort veel ouder dan mensen. Toen die vanuit Afrika naar Azië en Europa trokken, waren de wolven al gespecialiseerd in de jacht op hoefdieren. Ze hebben nooit geleerd dat mensen een prooi zouden kunnen zijn. Datzelfde zie je bijvoorbeeld ook bij orka’s, die eten ook geen mensen.’
Binnenkort verschijnt uw biografie van natuurbeschermer Jac. P. Thijsse. Hoe stond hij tegenover wolven?
‘In zijn boeken met idyllische tekeningen van de Nederlandse natuur komt geen wolf voor, die waren in zijn tijd al verdwenen uit ons land. Maar Eli Heimans, met wie hij veel samenwerkte, had een hekel aan wolven. Indirect mogen we aannemen dat het ook voor Thijsse gold.’
Heeft u zelf al een wolf in Nederland gezien?
‘Vorig jaar, op de Veluwe. Hij keek nieuwsgierig naar mij, maar toen ik dichterbij kwam ging hij ervandoor.’
Dik van der Meulen
(1963) studeerde Nederlandse letterkunde. Hij is biograaf van Multatuli, koning Willem III en prins Bernhard. Over de natuur publiceerde hij onder meer De kinderen van de nacht. Over wolven en mensen (2017/2024). Binnenkort verschijnt Meester in het paradijs. Jac. P. Thijsse en het landschap (440 p. Querido, € 32,99).
