Een blok van linkse partijen, het Nouveau Front Populaire (NFP), won afgelopen juli de Franse parlementsverkiezingen. Lijkt het ‘Nieuwe Volksfront’ inderdaad op het oude Volksfront, de coalitie van linkse antifascistische partijen die tussen 1936 en 1938 de premier leverde in de persoon van de Joodse politicus Léon Blum?
Dit artikel krijgt u van ons cadeau
Wilt u ook toegang tot HN Actueel? Hiermee leest u dagelijks geschiedenisverhalen met een actuele aanleiding op onze website en ontvangt u exclusieve nieuwsbrieven. U kunt de eerste maand onbeperkt lezen voor € 1,99. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.
Historicus en Frankrijk-deskundige Niek Pas (Universiteit van Amsterdam), denkt van niet. ‘De Volksfrontregering van premier Léon Blum bestond uit drie partijen: de socialisten, de communisten en de republikeinse Parti Radical. Zij hadden samen een absolute meerderheid in het parlement. Daarover beschikt het huidige linkse blok niet.’
Een ander verschil is dat extreem-links nu veel sterker is. De communisten stelden niet veel voor in het oude Volksfront. Het NFP daarentegen wordt aangevoerd door Jean-Luc Mélenchon en zijn partij La France Insoumise (LFI). ‘Dat is een extreme partij, die trotskistische revolutionairen aantrekt,’ zegt Pas. ‘Mélenchon is een neostalinist, een volkstribuun, een kruising tussen Stalin en Pol Pot. Hij wordt niet gepruimd door het politieke midden en is ook bij een deel van links omstreden.’
Mélenchon stelt zich mild op tegenover Vladimir Poetin, vertelt Pas. Omdat de LFI-leider fel anti-NAVO is, wil hij de Russische invasie van Oekraïne niet veroordelen. Hierin lijkt hij op zijn extreem-rechtse tegenhanger Marine Le Pen. ‘LFI bestaat uit linkse soevereinisten, die de soevereine natie centraal stellen. Ze zijn antikapitalistisch en willen dat de multinationals en superrijken moeten betalen. Ook is LFI autoritair. Mélenchon heeft partijgenoten die hem niet radicaal genoeg zijn gecanceld, zodat zij niet in het parlement kunnen komen.’
Beschuldiging van antisemitisme
In het verleden hebben tegenstanders LFI beschuldigd van islamogauchisme (‘islamolinks’). De islam speelde in deze campagne nauwelijks een rol, zegt Pas, maar LFI ziet moslimmigranten wel als het nieuwe proletariaat. ‘De Franse arbeiders zijn dat allang niet meer. Zij stemmen tegenwoordig veelal op Le Pen.’ LFI is anti-Israël en dat heeft met de moslimkiezer te maken, aldus Pas. ‘Mélenchon heeft bovendien uitspraken gedaan die door tegenstanders als antisemitisch worden uitgelegd, bijvoorbeeld dat het antisemitisme in Frankrijk slechts een residu is. Je kunt hem daarom niet vergelijken met de Joodse intellectueel Blum, want dat is een belediging voor de laatste.’
‘In Frankrijk is veel antisemitisme,’ vervolgt Pas. ‘Je treft het aan onder extreem-rechts, onder extreem-links en onder sommige groepen moslims. Mélenchon neemt niet ondubbelzinnig afstand van antisemitisme, in tegenstelling tot Le Pen. Begrijp mij niet verkeerd, antisemitisme zit ook in het DNA van Rassemblement National. Le Pens vader Jean-Marie is een beruchte antisemiet. Maar Marine heeft er om politiek-tactische redenen afstand van genomen.’
Volgens Mélenchon is Frankrijk niet verantwoordelijk voor de misdaden van Vichy
LFI staat dubbelzinnig tegenover de laïcité, de scheiding tussen kerk en staat in Frankrijk. ‘De partij had felle kritiek op het abayaverbod voor scholieren, dat moslimkiezers islamofoob vonden. Tegelijkertijd staat LFI officieel wel achter het gelijkheidsprincipe van de laïcité.’
In Nederland kan Pas geen partijen aanwijzen die op LFI lijken. ‘Ideologisch gezien zitten BIJ1 en de vroegere PSP er wel dicht tegenaan, maar zij zijn marginaal.’ De linkervleugel van GroenLinks, die antikapitalistisch en uitgesproken pro-Palestina is, heeft volgens Pas wel duidelijke raakvlakken met LFI. Maar hij denkt niet dat er in Nederland draagvlak is voor een sterke radicaal-linkse partij.
Tegen de fascisten
Terug naar Blum. Toen hij premier was, werd Frankrijk bedreigd door het fascisme. In eigen land door Action Française en andere groepen; vanuit het buitenland door Hitler-Duitsland, Mussolini-Italië en Franco-Spanje. ‘LFI zegt net als het oude Volksfront tegen de fascisten te strijden, tegen Rassemblement National’, zegt Pas. ‘Maar de context is nu heel anders. Frankrijk grenst nu niet aan landen met fascistische regimes. De vergelijking is daarom scheef.’
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Léon Blum door het collaborerende Vichy-regime aangeklaagd, omdat hij de Franse defensie zou hebben verzwakt. Blum gebruikte de rechtszaak om een vlammend protest te laten horen tegen de collaboratiepolitiek. Hij werd aan de Duitsers overgedragen en belandde eerst in Buchenwald en daarna in Dachau, waar hij de bevrijding mocht meemaken. De huidige linkse leider Mélenchon beweerde in 2017 dat Frankrijk niet verantwoordelijk was voor de misdaden van Vichy, zoals de deporatie van Joden.
