Historisch Nieuwsblad 9 - 2025
‘Doet u nog aan slavernij?’ ‘Nee hoor, wij niet’
Exact honderd jaar geleden. In Beieren probeert een mislukte korporaal met een snor als een dode rups en een voorliefde voor Tiroler hoedjes furore te maken. In 1925 organiseert hij zelfs zijn eigen knokploeg. Hij noemt ze Schutzstaffel, alsof dat schoelje er alleen voor zijn bescherming is. Terwijl die storm zich nog als briesje voordoet,...
Clara Schumann was net Lady Gaga
Rond 1860 was Clara Schumann de succesvolste concertpianiste in Europa. Maar om zo ver te komen moest ze heel wat doorstaan, laat Christine Eichel zien. Over haar bedoelingen met de biografie van Clara Schumann is Eichel duidelijk. Ze wil de ‘Lady Gaga’ van de negentiende eeuw neerzetten als een moderne vrouw die haar muzikale en...
De academische vrijheid stond steeds onder druk
Al twee eeuwen moeten hoogleraren hun academische vrijheid bevechten. Eerst moesten ze opboksen tegen de dominees, toen tegen de kooplui en nu tegen de populisten. Het had weinig gescheeld of de Duitse universiteiten waren eind achttiende eeuw opgeheven. En dan niet vanwege overheidsbezuinigingen, maar omdat veel wetenschappers er zelf niets meer in zagen. Universiteiten waren...
‘Interviews met historische figuren geven een emotionele laag aan het verleden’
Albert Einstein, Vincent van Gogh, Marlène Dietrich, Napoleon Bonaparte, Peter de Grote en Marie Curie. Deze zes historische figuren schreven niet alleen wereldgeschiedenis, maar brachten ook een periode door in België of Nederland. In zijn nieuwe tv-reeks Interview met de geschiedenis gaat de Vlaamse presentator Arnout Hauben letterlijk met hen in gesprek. Acteurs kruipen in de huid...
Verbond voor Nationaal Herstel was tegen links en voor het koningshuis
Het ‘deftig rechtse’ Verbond voor Nationaal Herstel werd in de jaren dertig nooit een factor van betekenis. Volgens Meine Henk Klijnsma kwam dat door de opstelling van Hendrikus Colijn. Een pil van 512 pagina’s over een politiek partijtje dat met maar één zetel in de Tweede Kamer was vertegenwoordigd en nog geen acht jaar heeft...
Gevoel dat de wereld snel verandert ontstond in de negentiende eeuw
Wie nu terugkijkt op zijn leven, heeft het gevoel dat er veel is veranderd. Maar voor 1800 vonden mensen juist dat veel hetzelfde bleef. Zo blijkt uit de studie van Arianne Baggerman naar Nederlandse dagboeken en autobiografieën. In de jaren vijftig van de vorige eeuw haalde onderwijzer en schrijver Cor Bruijn, bekend van Sil de...
Nederlandse politici oreerden erop los
Schreeuwen, schmieren, smalen of juist rationeel betogen. Nederlandse politici gaven zich de afgelopen twee eeuwen over aan heel verschillende debatteerstijlen, zo toont Henk te Velde. ‘Wij, Hollanders, zijn geen redenaars.’ Journalist Doe Hans had in 1924 geen goed woord over voor de spreekkunst in Den Haag. Kamerleden waren ‘oratorische piet-de-smeerpoetsen’, mopperde hij. Hans stond niet...
Tv-series geven andere kijk op de Vietnamoorlog
Vijftig jaar geleden kwam er een einde aan de (burger)oorlog in Vietnam. Twee series blikken terug op de decennialange strijd. De Netflix-serie Turning Point: The Vietnam War doet dat vanuit westers perspectief, in de tv-serie Vietnam: de wording van een land draait het om de Vietnamese ervaringen. ‘Westerse ideeën over de Vietnamoorlog zijn naïef en...
‘Compromissen sluiten wordt in Den Haag steeds minder de norm’
Compromissen sluiten was ooit een kernwaarde van de politieke cultuur in Nederland. Maar hedendaagse politici zijn steeds minder bereid water bij de wijn te doen, ziet historicus Carla Hoetink. ‘Ze vinden het belangrijker om een bepaalde kiezersgroep of belang te representeren. Dat geldt niet alleen voor populistisch rechts, maar ook voor bijvoorbeeld de Partij voor...
Film over geslaagde staatsgreep in Zuid-Korea
Is december staatsgreepmaand in Zuid-Korea? Je zou het denken met twee staatsgrepen in die maand: vorig jaar op 3 december en in 1979 op 12 december. Met als verschil dat die in 1979 succesvol was. De historische Zuid-Koreaanse politieke thriller 12.12: The Day toont meeslepend de gebeurtenissen rond de coup in 1979. Op 26 oktober...
De Duitse Orde voert een kruistocht tegen Baltische heidenen
In het noorden van Polen heersten in de dertiende eeuw de ridders van de Duitse Orde. Ze begonnen een kruistocht tegen de heidense Pruzzen. Vanuit heel Europa stroomden avonturiers toe om te helpen bij de verspreiding van het christendom in het Oostzeegebied. Wie vanuit de Poolse havenstad Gdansk met de auto of trein in Malbork...
Gurkha’s vechten tegen mede-Aziaten
In het Britse leger dienen al ruim twee eeuwen geharde soldaten uit de Himalaya: de Gurkha’s. Na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 werden ze ingezet in Nederlands-Indië. Maar waarom lieten zij zich gebruiken in een koloniale strijd? De opeengepakte vrouwen en kinderen in het Ursulinen-klooster aan de Hospitaalweg in het centrum van Buitenzorg,...
Jane Austen bespot de zeden van haar tijd
De boeken van Jane Austen lenen zich goed voor romantische verfilmingen. Toch zijn het beslist geen brave niemendalletjes. Ze bevatten ook kritiek op de benauwde conventies van de Engelse plattelandsadel. De historische zedenromans van Jane Austen zijn ideale sjablonen voor moderne romantische komedies. Slechts zes schreef ze er in haar korte leven; ze stierf in...
De droom van De Gaulle spatte uiteen
Begin jaren zestig ijverde de Franse president Charles de Gaulle voor een sterker Europa dat minder afhankelijk was van de Verenigde Staten. Maar hij stuitte op Joseph Luns. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken verzette zich uit alle macht tegen de Franse ambities. Misschien toch maar toegeven, Joseph? Pierre Wigny, de Belgische minister van Buitenlandse...
De bromance van Frederik en Peter
Na zijn troonsbestijging in 1740 viel Frederik de Grote van Pruisen onbesuisd andere landen binnen. Zijn vijanden Oostenrijk en Rusland verenigden zich en hadden hem bijna op de knieën. Maar toen vond er een mirakel plaats. Meer dan tweeënhalve eeuw werd de Europese politiek gedomineerd door de machtsstrijd tussen de Franse koningshuizen – eerst de...
De foto die de wereld schokte
Op 21 augustus 1968 stapt een woedende inwoner van Bratislava uitdagend voor de loop van een Russische tank. Fotograaf Ladislav Bielik legt het moment vast. De foto gaat de hele wereld over, maar zonder zijn naam. Zojuist zijn Russische tanks de Slowaakse hoofdstad Bratislava binnengerold om in Tsjechoslowakije een einde te maken aan het ‘socialisme...
Piet de Rooy neemt de lezer in zijn nieuwste boek mee op avontuur
In een meanderend verhaal laat Piet de Rooy zien hoe de mens grip probeert te krijgen op de werkelijkheid. En dat doet hij op een hoogstpersoonlijke manier. Zijn nieuwste boek De tijd, de waarheid en de geschiedenis is geen streng wetenschappelijke studie, maar een zoektocht langs talloze bezienswaardigheden en verrassende vergezichten. Hoe onze wereld in...
‘Een wildvreemde vrouw toonde me een foto van het kamp’
Schrijfster Kiki Amsberg ging op zoek naar het verleden van haar ouders. ‘Ik begrijp hen nu beter.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven? ‘Voor Hoe de liefde vergleed, het boek dat ik schreef over het huwelijksleven van mijn ouders, ben ik de sporen nagegaan van mijn Joods-Duitse vader. Hij was een...
Musea zoeken met AI naar foute woorden
Veel musea en bibliotheken willen hun collectieomschrijvingen ontdoen van omstreden woorden als ‘slaaf’, ‘primitief’ en ‘ras’. Maar hoe vis je die uit kolossale hoeveelheden tekst? In opdracht van het KNAW Humanities Cluster bedacht onderzoeker Ryan Brate een methode waarin een belangrijke rol is weggelegd voor artificiële intelligentie (AI). Brate, die onlangs promoveerde aan de Universiteit...
Merian werd geholpen door haar vrouwelijke leerlingen
Planten- en insectenkenner en kunstenaar Maria Sibylla Merian (1647–1717), bekend van haar prachtige boek over Surinaamse insecten, maakte voor haar werk dankbaar gebruik van een netwerk van vrouwelijke leerlingen. Merian woonde enige tijd in Frankfurt am Main en Neurenberg, waar ze welgestelde jonge vrouwen onderwees in schilder- en borduurkunst. Dat werk is vaak afgedaan als...
Dominees doopten voormalige slaven
Op 14 juni 1767 werd Jacoba Leijlard gedoopt in Venlo. Dat was opmerkelijk, want Leijlard – ongeveer vijftien jaar oud – had in West-Indië als slaaf moeten werken. Voor mensen als Leijlardwas een doop doorgaans niet weggelegd, want die zou erkenning impliceren van haar volwaardige menselijkheid en dat paste niet bij slavernij. Maar inmiddels woonde...
Pseudopacifisten willen dat Oekraïne opgeeft
Waren er nog maar echte pacifisten. Dat hoor ik enkele wetenschappers en publicisten tegenwoordig verzuchten. Waarbij ze vaak de handen ten hemel gooien uit afgrijzen over de wapensteun aan Oekraïne. Ze zijn in goed gezelschap. Want ook de Russische dissident Aleksej Navalny uitte in een van zijn laatste berichten zijn teleurstelling over het uitblijven van...
Uw maandelijkse portie geschiedenis
Maandelijks de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad met korting!