Historisch Nieuwsblad 7/8 - 2025
Familieruzie splijt het rijk van Karel de Grote
Keizer Karel de Grote liet zijn familie in 814 een immens rijk na. Maar door conflicten tussen zijn zoon en kleinzoons viel het in drie delen uiteen. De gevolgen ervan zouden Europa nog eeuwenlang verscheuren. Fontenoy, zondagmorgen 26 juni 841, een dag na de veldslag. Priesters betreden het slagveld met wierookvaten en een mobiel altaar....
De geschiedenis van polygamie: liefde of misbruik?
Is polygamie volgens de Koran en de Bijbel toegestaan? Het debat hierover woedt al eeuwen. Sommige gelovigen menen dat de heilige schriften hun zegen geven. Anderen wijzen erop dat er beperkingen zijn: de positie van vrouwen moet worden beschermd. Tijdens de Olympische Winterspelen in Salt Lake City in 2002 schreven veel kranten over polygamie, vanwege...
Theo Spek: ‘Opeens stond ik in een middeleeuws bos’
Landschapshistoricus Theo Spek wilde weten hoe het Nederlandse bos eruitzag in de Middeleeuwen. Hij vond een voorbeeld in Engeland. ‘Het was precies zoals ik me had voorgesteld.’ Kent u de historische sensatie, zoals door Johan Huizinga omschreven? ‘Ja, en die ervaar ik allereerst in het landschap zelf. Bij archiefvondsten voel ik als landschapshistoricus soms ook...
Zoeloeheerser Shaka was de koning van de intrige
Shaka, de machtige koning van de Zoeloes, vertrouwde niemand. Zelfs niet zijn eigen verwanten. En gelijk had hij. Want verraad, samenzwering en moord liepen als een rode draad door de familie. Waarom had Shaka, de legendarische koning van de Zoeloes, geen kinderen? Dit raadsel heeft vooral westerse historici lang beziggehouden. Aan vrouwen had hij immers...
Steden waren ongezond voor middeleeuwse boeren
Toen het huidige Nederland vanaf de late Middeleeuwen verstedelijkte, nam het aantal mensen met luchtwegproblemen toe. Niet alleen in de stad, maar ook op het platteland. Dat blijkt uit het proefschrift The air we breathe, waarop Maia Casna onlangs in Leiden promoveerde. Casna onderzocht botten uit de periode 470-1850 op sporen van onder meer chronische...
‘Activisten kochten zelf natuurgebieden om ze te beschermen’
Tussen 1930 en 1960 stagneerde de natuurbescherming in Nederland. Door verschillende crises en de Tweede Wereldoorlog was de Nederlandse natuur onderaan de politieke agenda beland. In Natuurbeschermers beschrijft natuurhistoricus Kristian Mennen activisten die zich niet uit het veld lieten slaan en aandacht bleven vragen voor de Nederlandse flora en fauna. Wanneer kwam er aandacht voor...
Indringende foto’s van het laatste oorlogsjaar
Onlangs namen René Kok en Erik Somers na ruim 45 jaar afscheid van het NIOD, waar ze onderzoek deden naar visuele bronnen over de bezetting en menig fotoboek samenstelden. Hun afscheidsboek is De ondergedoken camera, met iconisch werk van een verzetsgroep van fotografen. Het is onmogelijk om níét aan de kinderen in Gaza en Darfur...
Dievenland: boek over oplichters en moordenaars in de Middeleeuwen
Janna Coomans schreef een levendig boek over middeleeuwse criminelen. Ook bij relatief lichte vergrijpen dreigden voor hen strenge straffen. Toch eindigde niet iedereen aan de strop of met zijn hoofd op het hakblok. In aflevering 51 van de Historische BoekenCast vertelt Janna Coomans over haar onderzoek. Voor Dievenland gebruikte Janna Coomans tot nu toe onbekende...
Ilja Leonard Pfeijffer: ‘De waarheid staat op achterstand’
Schrijver en classicus Ilja Leonard Pfeijffer neemt met een bronnenboek afscheid van Alkibiades, de hoofdpersoon uit zijn veelgeprezen roman. Hij werkt inmiddels aan een verhaal over de vervagende scheidslijn tussen feit en fictie. ‘Daarbij ga ik iets doen wat ik nog nooit heb gedaan: sciencefiction schrijven. Ik ben een Star Trek-fan.’ Het wordt tijd dat...
Anak Indië laat zien: Indische Nederlanders zijn doorzetters
Driehonderdduizend Indische-Nederlanders, Molukkers en Peranakan-Chinezen repatrieerden na de Tweede Wereldoorlog uit Nederlands-Indië, en later Indonesië, naar Nederland. Anak Indië. In Nederland door omstandigheden laat zien hoe het hun verging. Weten Nederlanders echt zo weinig over Nederlands-Indië? Anak Indië begint met een fragment uit het tv-programma De slimste mens, waarin kandidaten de vraag ‘Wat weet je...
Streng gereformeerde Nederlanders trokken de Amerikaanse wildernis in
In de negentiende eeuw stichtten streng gereformeerde Nederlanders nederzettingen in de VS. Daar legden ze hun manier van leven op aan de inheemse bevolking en de natuur. ‘De ploeg van den landbouwer gaat bestendig voort zonder bloedstorting het Vasteland te overwinnen; steden en Staten komen, als bij toverslag, tevoorschijn uit den boezem der Westelijke wildernissen;...
Babyboomers groeien op met Dr. Spock
Na de oorlog brachten miljoenen Amerikaanse ouders hun kinderen groot met de opvoedbijbel Baby and Child Care van Dr. Benjamin Spock in de hand. Ze waren blij met zijn pleidooi voor een ontspannen, liefdevolle opvoeding. Maar conservatieven vonden dat hij een hele generatie had veranderd in watjes, die te beroerd waren om in Vietnam te...
Eindelijk vrij: een dynamisch portret van Romeinse vrijgelatenen
Hoe moeten we ons de samenleving van het Romeinse Rijk voorstellen? Als een slavenstaat, geregeerd door een bestuurlijke elite, die zich verveeld laat bedienen door devoot en zwijgzaam ‘personeel’? In menige Hollywoodfilm krijgen we een dergelijk Rome voorgeschoteld. En in zekere zin is dat beeld correct. Ten minste 30 procent van de Romeinse bevolking leefde...
Cicero rouwde om zijn dochter: ‘Alle troost gaat ten onder in de pijn’
Zijn dochter Tullia was hem ‘dierbaarder dan zijn eigen leven’, schreef de Romeinse redenaar en politicus Marcus Tullius Cicero. Na haar dood in 45 v.Chr. bezweek hij bijna aan zijn verdriet. Toch vond hij een uitweg. Pal aan de westkust van Italië, op zo’n vijftig kilometer van Rome, stond het landhuis van een man die...
Het romantische leven van Franz Junghuhn
Negentiende-eeuwse onderzoekers wilden de natuur beter begrijpen en leren respecteren. Een van hen was de Pruisisch-Nederlandse ontdekkingsreiziger en avonturier Franz Junghuhn. Twee jaar geleden maakte historicus Ulbe Bosma furore met een veelgeprezen boek over de geschiedenis van suiker. Dit keer schreef hij de biografie van Franz Junghuhn (1809-1864). De negentiende eeuw lijkt misschien een saai,...
Broers vechten om het hertogdom Gelre
Jarenlang vochten de broers Reinald en Eduard om de macht in het hertogdom Gelre. Daarmee maakten ze niet alleen elkaars leven tot een hel, maar ook dat van iedereen die op hun land leefde. Er was sprake van ‘burger-moorden, dood-slaen, hangen, drenken en andere boosheden meer’. Gelderland was een bloedbad, in 1354. Veluwse boeren trokken...
Pronken met onze families doen we al eeuwen
Gezellig, gelovig of rijk. Met een familieportret laten gezinnen aan de buitenwereld zien wie ze zijn. En dat ze hun leven goed voor elkaar hebben. Wie in de zeventiende eeuw een Amsterdams grachtenhuis binnenliep, kon in de ontvangstkamer worden verwelkomd door een groot schilderij van de bewoners. Bijvoorbeeld van een strenge vader in donkere mantel...
Duitsers op het dievenpad in schelmenfilm Zwei zu eins
Over het leven in de DDR bestaan veel grimmige films, maar Zwei zu eins bewijst dat je er ook een schelmenkomedie over kunt maken. De film speelt zich af in de zomer van 1990 in het Oost-Duitse Halberstadt. De aanstaande Duitse eenwording gaat in het stadje gepaard met massaontslagen en failliete fabrieken. Drie gedesillusioneerde werkloze...
Polarisatie ondermijnt bij voorbaat het debat
Niet polarisatie over de inhoud, maar over de vorm is een gevaar voor onze democratie, waarschuwt Beatrice de Graaf. 'Als je bij de eigen groep hoort, dan is alles bij voorbaat geoorloofd en waar. En de leden van de andere groep? Die hebben het bij voorbaat fout. En zíjn ook fout. Met hun gehele aard en wezen.'
Waarom had ik geen schuldgevoel?
Philip Dröge bezochte de plek waar een van zijn voorouders misdaden pleegde namens de VOC. 'Ik voelde geen catharsis, geen rouw, slechts ongemak.'
Uw maandelijkse portie geschiedenis
Maandelijks de beste historische artikelen. Bestel nu Historisch Nieuwsblad met korting!