Home Juridisch dossier: Harry Mulisch géén Jeugdstormer

Juridisch dossier: Harry Mulisch géén Jeugdstormer

  • Gepubliceerd op: 14 maart 2006
  • Laatste update 07 apr 2020
  • Auteur:
    Bas Kromhout
  • 3 minuten leestijd

Volgens Dick Verkijk is schrijver Harry Mulisch in de Tweede Wereldoorlog lid geweest van de Jeugdstorm, de jeugdorganisatie van de NSB. Een rapport van de politieke recherche uit 1946 geeft Verkijk echter ongelijk.



Om zijn beschuldiging te onderbouwen haalt Dick Verkijk in zijn pamflet Harry Mulisch. ‘Fel anti-nazi’ vanaf wanneer? twee ooggetuigen aan. Anneke Peperkamp-Smit en ‘Anton S.’, tijdens de oorlog buren van Mulisch, zouden hebben gezien hoe de dertienjarige Harry in het uniform van de Jeugdstorm door de straat placht te lopen. Mulisch zelf heeft de aantijging afgedaan als ‘quatsch’. Hij denkt dat de getuigen zijn padvindersuniform voor dat van de Jeugdstorm hebben aangezien.

Behalve de getuigenverklaringen, beide van recente datum, presenteert Verkijk geen bewijzen. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bewaart een centrale ledenlijst van de Jeugdstorm, waarop de naam Mulisch niet voorkomt. Het instituut houdt wat de betrouwbaarheid van deze administratie betreft echter een slag om de arm.

De enige schriftelijke bron die dan nog uitsluitsel zou kunnen geven is het juridisch dossier van zijn vader, Karl Victor Kurt Mulisch, die na de oorlog voor een bijzonder gerechtshof moest verschijnen. Hij was namelijk tijdens de bezetting directeur Personeelszaken van de Amsterdamse roofbank Lippman, Rosenthal en Co., en als zodanig medeverantwoordelijk voor de liquidatie van joodse tegoeden. Op 7 mei 1945 werd Karl Mulisch gearresteerd in zijn woonplaats Haarlem. Na bijna drie jaar in verschillende interneringskampen werd hij op 28 april 1948 buiten vervolging gesteld en vrijgelaten.

Het dossier van Karl Mulisch bevindt zich in het Nationaal Archief in Den Haag. Het bevat getuigenverklaringen en verslagen van verhoren, maar ook persoonlijke bezittingen als foto’s en identiteitspapieren. Er is één zogenaamde Staat van Inlichtingen bij, op 8 juli 1946 opgesteld door de politieke recherche, afdeling Amsterdam, waarin de politieke houding van zijn zoon Harry ter sprake komt.

Na een standaardlijst waarin wordt gevraagd of de verdachte lid was van NSB, WA, SS, NSKK, Landwacht, Jeugdstorm of andere nationaal-socialistische nevenorganisaties – alle opties zijn beantwoord met een ontkennend kruisje – volgt de vraag: ‘Behoorde zijn/haar echtgenoot(e) of een van zijn haar/kinderen tot een der in de vragen 1 tot en met 7 genoemde organisaties? Zoo ja, tot welke?’ Achter deze vraag staat met getypte letters het antwoord ‘neen’.

De politieke recherche concludeerde dus dat Harry Mulisch géén lid van de Jeugdstorm was geweest. Hoe kwam zij aan die informatie? Doorgaans gingen de rechercheurs in hun speurwerk naar ‘foute’ Nederlanders grondig te werk. Voor zover er schriftelijke bewijzen waren van ‘fout’ gedrag, werden die zoveel mogelijk verzameld.

Verder leunden de tenlasteleggingen vaak op verklaringen van derden. Een veel gepraktiseerd middel was het buurtonderzoek: rechercheurs kwamen bij de omwonenden van de politiek delinquenten aan de deur om te vragen hoe deze bekendstonden.

Goede kans dus dat rechercheurs ook bij de ouders van ‘Anton S.’ hebben aangebeld. Hadden deze toen gemeld dat Mulisch jr. in zijn Jeugdstorm-uniform door de straat had gewandeld, dan was dat zeker in het dossier van de vader terechtgekomen. In het klimaat vlak na de oorlog werden dergelijke misstappen niet gauw over het hoofd gezien.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Scène uit het grote offensief
Scène uit het grote offensief
Recensie

Blunders en rivaliteit kostten mensenlevens in de Slag om de Schelde

Dat Zeeland met de Slag om de Schelde het grootste Nederlandse slagveld werd in de Tweede Wereldoorlog had niet gehoeven. Het was anders gelopen als de Britse legeraanvoerder Bernard Montgomery minder eigengereid was geweest. Zijn rivaliteit met de geallieerde opperbevelhebber Dwight Eisenhower hielp ook niet mee, blijkt uit de documentaire Het grote offensief. De film...

Lees meer
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD
Recensie

Amsterdam leverde zijn Joden uit aan de Duitsers, concludeert het NIOD

Eerst waren er excuses van het Amsterdamse gemeentebestuur, pas daarna verscheen het bijbehorende onderzoek van het NIOD. Beide trekken dezelfde conclusie: de gemeente gaf volle medewerking aan het beleid van de Duitse bezetter om Amsterdam judenrein te maken. Maar waar burgemeester Femke Halsema koos voor het perspectief van de slachtoffers, staat het NIOD vooral stil...

Lees meer
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 
Nieuws

Atatürks secularisme putte uit Franse bronnen 

De beweging van de Jonge Turken, die zich aan het begin van het twintigste eeuw inzette voor de modernisering van het vaderland, liet zich door Franse ideeën inspireren. Dat laat historicus Remzi Çağatay Çakırlar zien in zijn proefschrift, waarop hij onlangs in Leiden promoveerde.  In 1925 gaf de intellectueel en Jonge Turk Abdullah Cevdet een...

Lees meer
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Speelfilm <i>Perla</i>: communisten ruïneren jong stel
Recensie

Speelfilm Perla: communisten ruïneren jong stel

We mogen denken dat we ons lot in eigen hand hebben, maar de speelfilm Perla dwingt tot bescheidenheid. Daarin ruïneert het communistische regime in Tsjechoslowakije het leven van een jong stel. Het drama opent met de inval in 1968 in Tsjechoslowakije door de legers van het Warschaupact. Daarna schakelt de film over naar 1981 in...

Lees meer