Dit boek is een proefschrift. Historicus en cultuurwetenschapper Du Pree opent met een theoretisch hoofdstuk dat bepaald niet uitnodigt tot verder lezen. Gelukkig heb ik dat wel gedaan.
Johan Huizinga wordt tegenwoordig vooral gewaardeerd om zijn historische studies: Herfsttij der Middeleeuwen natuurlijk, maar ook Homo ludens. Over zijn optreden als intellectueel in het openbare debat wordt nogal meewarig gedaan: een hopeloze conservatief, iemand die geen oog had voor de betekenis van het nieuwe. Du Pree bestrijdt dat overtuigend en levert een belangwekkende herwaardering van Huizinga als publiek intellectueel. Huizinga stond voor de liberale democratie en het aristocratische element in de cultuur, maar zijn streven was veel mensen te laten delen in een dergelijke cultuur. Hij was een patriot, maar fel tegen het hypernationalisme van de fascisten, de nazi’s en de communisten, dat de stabiliteit van Europa ondermijnde.
Toen Mussert oprukte en Hitler aan de macht was gekomen publiceerde hij In de schaduwen van morgen (1935). Het werd een enorme bestseller en hij werd ermee de belangrijkste publieke intellectueel van Nederland. Geen enkele andere intellectueel was op vergelijkbare wijze aanwezig in de media. Als enige Nederlander speelde Huizinga in de jaren dertig een belangrijke rol als Europese publieke intellectueel. Hij verkeerde in gezelschap van vooraanstaande intellectuelen die het humanistische erfgoed verdedigden in een tijd van crisis.
Frans Smits is hoofdredacteur van Historisch Nieuwsblad.
Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van de publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen
Carla du Pree
346 p. ISVW uitgevers, €29,95
Dit artikel is exclusief voor abonnees
