Moest cremeren wettelijk gelijkstaan aan begraven? Ja, vonden de liberalen. Nee, meenden de christelijke partijen. Een eeuw lang kwamen ze er niet uit.
Vier maanden voor het begin van de Eerste Wereldoorlog, op 1 april 1914, werd het lijk van de 95-jarige Schiedammer arts Christiaan Joannes Vaillant verbrand in het gloednieuwe crematorium op de begraafplaats Westerveld. De politie stelde een proces-verbaal op, het Openbaar Ministerie kondigde een strafrechtelijke vervolging aan, en tot 1 maart 1915 sleepte het strafproces zich voort. Op die dag maakte de Hoge Raad bekend dat strafvervolging niet mogelijk was op basis van de Begrafeniswet.
‘En daarmee werd ons crematorium van zuiver propagandamiddel een lijkoven in werking,’ schreef de Vereeniging voor Facultatieve Lijkverbranding tien jaar later vergenoegd in het eigen jubileumboek. De vereniging bestond tijdens die allereerste crematie in 1914, van het net overleden oudste lid, al veertig jaar. Al die tijd had ze geld ingezameld voor lijkovens. Van 1876 tot 1889 had de vereniging elk jaar een brief gestuurd naar koning Willem III en de Tweede Kamer, met het dringende verzoek ‘zoo spoedig mogelijk de wet van 10 april 1869 te wijzigen’. Naar eigen zeggen kreeg de vereniging nooit een antwoord.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De gewraakte Begrafeniswet van 1869 was op het moment van inwerkingtreding nog tamelijk modern. Het was relatief nieuw dat landelijk bepaald werd hoe met overleden mensen moest worden omgesprongen. Aan het begin van de negentiende eeuw hadden de Franse overheersers het als eersten in Nederland verboden om in en rondom kerken te begraven. In de eeuw daarvoor waren her en der in Europa algemene begraafplaatsen gesticht.
