Home Dossiers Negentiende eeuw Over het recht om gecremeerd te worden is honderd jaar gesteggeld

Over het recht om gecremeerd te worden is honderd jaar gesteggeld

  • Gepubliceerd op: 27 sep 2023
  • Update 24 mrt 2025
  • Auteur:
    Jurgen Tiekstra
Crematies, lijkverbrandingen. Crematorium
Cover van
Dossier Negentiende eeuw Bekijk dossier

Waarom nu?

Het kabinet wil het mogelijk maken om een overleden persoon in plaats van te begraven of te cremeren, op te lossen in een warme vloeistof.

Moest cremeren wettelijk gelijkstaan aan begraven? Ja, vonden de liberalen. Nee, meenden de christelijke partijen. Een eeuw lang kwamen ze er niet uit.

Vier maanden voor het begin van de Eerste Wereldoorlog, op 1 april 1914, werd het lijk van de 95-jarige Schiedammer arts Christiaan Joannes Vaillant verbrand in het gloednieuwe crematorium op de begraafplaats Westerveld. De politie stelde een proces-verbaal op, het Openbaar Ministerie kondigde een strafrechtelijke vervolging aan, en tot 1 maart 1915 sleepte het strafproces zich voort. Op die dag maakte de Hoge Raad bekend dat strafvervolging niet mogelijk was op basis van de Begrafeniswet.

‘En daarmee werd ons crematorium van zuiver propagandamiddel een lijkoven in werking,’ schreef de Vereeniging voor Facultatieve Lijkverbranding tien jaar later vergenoegd in het eigen jubileumboek. De vereniging bestond tijdens die allereerste crematie in 1914, van het net overleden oudste lid, al veertig jaar. Al die tijd had ze geld ingezameld voor lijkovens. Van 1876 tot 1889 had de vereniging elk jaar een brief gestuurd naar koning Willem III en de Tweede Kamer, met het dringende verzoek ‘zoo spoedig mogelijk de wet van 10 april 1869 te wijzigen’. Naar eigen zeggen kreeg de vereniging nooit een antwoord.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

De gewraakte Begrafeniswet van 1869 was op het moment van inwerkingtreding nog tamelijk modern. Het was relatief nieuw dat landelijk bepaald werd hoe met overleden mensen moest worden omgesprongen. Aan het begin van de negentiende eeuw hadden de Franse overheersers het als eersten in Nederland verboden om in en rondom kerken te begraven. In de eeuw daarvoor waren her en der in Europa algemene begraafplaatsen gesticht.

De Britse schrijver Percy Bysshe Shelley wordt al in 1822 in Italië gecremeerd.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 10 - 2023

Dossier negentiende eeuw

Poster van een voorstelling van Eugen Sandow
Poster van een voorstelling van Eugen Sandow
Artikel

Hoe eiwit in de negentiende eeuw de heilige graal werd

De ontdekking van proteïne zorgde in de negentiende eeuw ook al voor een ware hype. Bestuurders en wetenschappers zagen er de oplossing in voor het slechte dieet van arbeiders. Maar ook slimme reclamemakers gingen met het product aan de haal, en proteïne werd een statussymbool voor de middenklasse. Eeuwenlang voorzagen veel mensen in hun eigen...

Lees meer
‘Dankzij de Maartrevolutie werden vrouwen politiek actief’
‘Dankzij de Maartrevolutie werden vrouwen politiek actief’
Interview

‘Dankzij de Maartrevolutie werden vrouwen politiek actief’

Maart is de maand van de vrouwenbeweging, met om te beginnen 8 maart als Internationale Vrouwendag. Het is geen toeval dat juist deze maand is gekozen: in maart 1848 brak in Duitsland de revolutie uit. Universitair docent Anne Heyer (Universiteit Leiden) legt uit wat het verband is. ‘Voor het eerst bezochten vrouwen de senaat.’ Wat...

Lees meer
Hoe de Hongaarse kokarde uit 1848 is gekaapt door Viktor Orbán
Hoe de Hongaarse kokarde uit 1848 is gekaapt door Viktor Orbán
Artikel

Hoe de Hongaarse kokarde uit 1848 is gekaapt door Viktor Orbán

Afgelopen zaterdag 15 maart herdachten de Hongaren de onafhankelijkheidsoorlog van 1848-1849. Het is traditie om op deze feestdag een kokarde in de kleuren van de nationale vlag te dragen. Maar tegenwoordig laten veel Hongaren hun kokardes liever thuis, omdat Viktor Orbán er een partijsymbool van heeft gemaakt. Elk jaar herdenken de Hongaren op 15 maart...

Lees meer
In ‘Il gattopardo’ verliest de adel het van de baantjesjagers
In ‘Il gattopardo’ verliest de adel het van de baantjesjagers
Recensie

In ‘Il gattopardo’ verliest de adel het van de baantjesjagers

De nieuwe Netflix-serie 'Il gattopardo' speelt in Italië ten tijde van de eenwording. Het drama behandelt de ondergang van de adel en de opkomst van de middenklasse. Niet langer de hoge heren, maar de patjepeeërs zetten de toon.

Lees meer