Home De hopeloze strijd van de Rotterdamse bootwerkers

De hopeloze strijd van de Rotterdamse bootwerkers

  • Gepubliceerd op: 24 oktober 2012
  • Laatste update 17 feb 2025
  • Auteur:
    Geertje Dekkers en Marianne van Peet
  • 2 minuten leestijd
Binnenvaartschepen in Rotterdam wachten op nieuwe lading. in de verte zeeschepen en moderne haveninstallaties

Rond 1900 groeide de Rotterdamse haven explosief, maar de werkgelegenheid van arbeiders kwam steeds meer onder druk te staan. Ondanks hevige protesten moest spierkracht ruimte maken voor stoom en elektriciteit.

De ‘elevator’ die de Rotterdamsche Ballastmaatschappij in 1882 liet bouwen, moest het lossen van graanschepen makkelijker maken. Geen gesjouw met losse zakken meer, en de elevator kon 60.000 kilo graan per uur verwerken.

Meer historische context bij het nieuws? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.

Ontvang historische artikelen, nieuws, boekrecensies en aanbiedingen wekelijks gratis in uw inbox.

Bootwerkers vreesden dat deze nieuwigheid banen zou kosten, en toen de elevator in brand vloog, ging het gerucht dat havenarbeiders daar de hand in hadden. Bewezen is het nooit, maar het verhaal illustreert de ongerustheid van de bootwerkers over de mechanisering die aan het einde van de negentiende eeuw op gang kwam in de Rotterdamse haven.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

De bedrijvigheid in Rotterdam maakte in deze tijd een razendsnelle ontwikkeling door. In 1850 werd jaarlijks 1 miljoen ton goederen van zeeschepen ingeklaard; in 1900 9,5 miljoen en in 1913 13 miljoen. Er was veel werk, maar er waren altijd meer werkzoekenden. Bovendien kozen de machtige ondernemingen steeds vaker voor machines in plaats van mankracht.

Een zeeman in de Rotterdamse haven.
Een zeeman in de Rotterdamse haven.
Een drijvende kolentransporteur in de haven van Rotterdam is gezonken.
Een drijvende kolentransporteur in de haven van Rotterdam is gezonken.

De machines hadden allerlei voordelen: een kolentip, die in één keer een hele wagonlading in een ruim kon kieperen, beschadigde zachte steenkool veel minder dan bootwerkers met hun schoppen. En elevatoren versjouwden niet alleen, maar wogen de lading ook meteen en maakten zo een einde aan het voortdurende gesjoemel van menselijke wegers.

een hijskraan doet het werk van meerdere sjouwers tegelijk
Om de nieuwe havenmachines te bedienen zijn gekwalificeerde arbeiders nodig
ondanks het zware werk en de lange dagen stond men in de jaren
dertig in de rij voor een baan als havenarbeider.
Ondanks het zware werk en de lange dagen stond men in de jaren dertig in de rij voor een baan als havenarbeider.

Het belangrijkste voordeel was de besparing op arbeidskosten. Laders, lossers en wegers probeerden daartegen een vuist te maken en in september 1889 kwam het tot een massale staking die de haven vrijwel stillegde. Zelfs de inzet van huzaren kon het verzet niet breken en de eisen van de bootwerkers werden vrijwel geheel ingewilligd. De uurlonen gingen omhoog.

In de oude binnenhaven van rotterdam
wordt nog lang gebruikgemaakt
van spierkracht.
In de oude binnenhaven van Rotterdam wordt nog lang gebruikgemaakt van spierkracht.

Achttien jaar later was de positie van de bootwerkers echter nog verder ondermijnd. In 1907 kwamen bootwerkers in opstand tegen nieuwe pogingen om hun werk te laten doen door graanelevatoren. Er ontstonden schermutselingen en kranten schreven vol afschuw over de agressie van de arbeiders tegen onderkruipers. De marine stuurde schepen naar de haven.

een hijskraan doet het werk van meerdere sjouwers tegelijk
Een hijskraan doet het werk van meerdere sjouwers tegelijk.

De stakers kregen geen voet meer aan de grond en moesten hun eisen opgeven. De mechanisatie van het werk in de haven zou verder doordenderen. 

Het schilderen
van een zeeschip
blijft arbeidsintensief.
Het schilderen van een zeeschip blijft arbeidsintensief.

Openingsbeeld: Binnenvaartschepen in Rotterdam wachten op nieuwe lading. in de verte zeeschepen en moderne haveninstallaties. Bron: Bridgeman.

Nieuwste berichten

Beatrice de Graaf portret
Beatrice de Graaf portret
Column

Trump begrijpt niet echt wat oorlog is

Nadat de HSS Iowa duizenden kilometers had gevaren, duizenden tonnen munitie had afgeschoten, en misschien wel nucleaire kernkoppen had meegetorst, mocht het schip in 2012 eindelijk voorgoed aanmeren. Het ligt nu in de haven van Los Angeles, voor iedereen te bezoeken als museum. En dat kan ik u van harte aanraden. Een tochtje door dit...

Lees meer
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Studenten demonstreren tegen Trumps aanval op Harvard en andere Amerikaanse universiteiten.
Interview

Historici in Amerika voelen angst: ‘Slavernij, gender en klimaat zijn nu verboden woorden’

President Donald Trump richt zijn vizier op universiteiten die hij ‘te woke’ vindt. Wie niet stopt met zijn diversiteitsbeleid, verliest subsidie. Zijn de Verenigde Staten nog wel het beloofde land voor wetenschappers? ‘Ik denk absoluut na over een terugkeer naar Nederland.’ Ze had in april een beurs aan moeten vragen voor haar onderzoek, maar Andrea...

Lees meer
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud
Artikel

CERN voltooit de eeuwenoude zoektocht van alchemisten: lood verandert in goud

Langs mystieke én langs praktische weg onderzocht alchemist Jan Baptista van Helmont de mens en de wereld. Hij droomde van magische zalven en spirituele zaden en liet scheikundigen een belangrijke erfenis na. Maar zijn ideeën brachten hemzelf in grote problemen. Naar verluidt had Jan Baptista van Helmont rare, ketterse dingen beweerd. Dat het zweet van...

Lees meer
Portret Jean-Marc van Tol
Portret Jean-Marc van Tol
Interview

Jean-Marc van Tol: ‘Laat Johan de Witt op zijn sokkel staan’ 

Jean-Marc van Tol laveert al jaren tussen wetenschap en literatuur. Hij werkt aan een romantrilogie over raadpensionaris Johan de Witt. Inmiddels zijn er twee delen verschenen, Musch en Buat. Daarnaast is hij coauteur van een nieuw historisch boek over zijn held: De wereld van De Witt. ‘Historici moeten zich op feiten baseren, maar ook hun...

Lees meer