Home ‘Het n-woord was nooit neutraal’

‘Het n-woord was nooit neutraal’

  • Gepubliceerd op: 12 juni 2023
  • Laatste update 30 jun 2023
  • Auteur:
    Lucie Galis
  • 4 minuten leestijd
Het aandeel van Nederland in slavenhandel was groot

Het woord ‘neger’ heeft al eeuwenlang een negatieve lading. Dat concludeert taalhistoricus Ewoud Sanders in zijn nieuwe boek Het N-woord.

Voor Sanders was het ‘het n-woord’ lange tijd een neutrale term, net als voor veel anderen in de samenleving. Maar de afgelopen decennia is de gevoelswaarde van dit woord sterk veranderd. Aanleiding voor Sanders om onderzoek te doen naar de geschiedenis van dit beladen woord. Hij richtte zich met name op woordenboeken en encyclopedieën van de zeventiende eeuw tot nu, maar ook op kranten, prenten en kinderboeken. In vrijwel alle gevallen had ‘het n-woord’ een negatieve connotatie.

‘Begin negentiende eeuw was er duidelijk een relatie tussen het n-woord en slavernij,’ zegt Sanders. ‘In de eerste woordenboeken zie je dan ook dat samenstellingen met het n-woord altijd gerelateerd zijn aan de slavenhandel, zoals “negerhandel”, “negerschip”, of “negerland.’’ Later krijgt het woord verschillende negatieve betekenissen: “een neger van een vent” zou zijn gebruikt voor een hatelijk persoon; “zo zwart als een neger” staat voor zeer vuil; en “negeren” (met de klemtoon op de eerste e) betekent mishandelen of treiteren. Zoals zwarte slaven werden behandeld dus.’ Dit kwam allemaal in onder meer de Dikke Van Dale terecht.

Dikke Van Dale

Juist de manier waarop de Dikke Van Dale omgaat met ‘het n-woord’ is volgens Sanders cruciaal. Het is immers niet alleen een onschuldig opzoekboek, maar speelt een belangrijke rol bij rechtszaken. ‘Dit woordenboek wordt beschouwd als een min of meer onafhankelijke taalscheidsrechter. En dus wordt Van Dale door rechters gebruikt in onder meer beledigingszaken. Ook in de Kamer is het leidend.’

Inmiddels geeft Van Dale bij veel samenstellingen met het n-woord aan dat het om een beledigende term gaat, maar desondanks laat Sanders zien dat in dit woordenboek nog steeds ongelijkheid doorschemert. Zo merkte hij op dat het woord ‘negeropstand’ er niet in voorkomt, terwijl dit in historische bronnen meer dan duizend keer terug te vinden is. Het verzet en de opstand van de zwarte bevolking wordt zodoende niet erkend, terwijl n-samenstellingen met een negatieve connotatie wel in groten getale in het boek aanwezig zijn. Volgens de hoofdredacteur van de Dikke Van Dale komt dit doordat ‘negeropstand’ een ‘zichzelf-verklarende samenstelling’ is en dus geen definitie nodig heeft. ‘Maar dit is geen steekhoudend argument,’ vindt Sanders, ‘want onder meer “indianenopstand”, moslimopstand” en “studentenopstand” zijn wel opgenomen. Tegelijkertijd staat er enkele n-woorden in dit naslagwerk – zoals “negerzweet” voor koffie – die in bronnen een uiterst lage frequentie hebben.’

Niet schrappen

De negatieve connotatie met ‘het n-woord’ werd kinderen met de paplepel ingegoten, zo laat Sanders zien. ‘Bekende kinderboekenschrijvers voegden tal van racistische elementen toe aan hun jeugdboeken. Dat is echt vergif.’

Tegenwoordig gaan er stemmen op om het n-woord helemaal te verbieden. En dus te verwijderen. ‘Daar ben ik nadrukkelijk niet voor,’ zegt Sanders. ‘Woorden zijn nu eenmaal sleutels tot het verleden. In dit geval tot een zeer beladen geschiedenis, die doortikt in het heden. Bovendien: door woorden te handhaven in een historisch woordenboek als Van Dale kun je registeren hoe de gevoelswaarde ervan verandert.’

Als voorbeeld van zo’n aanvechtbare schrapping noemt hij een podcast over Anton de Kom. ‘Daarin werd een sleutelzin uit zijn werk Wij slaven van Suriname niet uitgesproken, omdat het n-woord erin voorkomt. Maar in die zin beschrijft De Kom een innerlijke ontwikkeling die voor hem essentieel was.’ Sanders stelt voor in plaats daarvan boeken waar het n-woord in voorkomt te voorzien van een voor- of nawoord waarin de historische context wordt geduid.

Het n-woord. De geschiedenis van een beladen begrip
Ewoud Sanders
192 p. Prometheus, €20,00

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer