Home Frank Westerman over zijn historische held

Frank Westerman over zijn historische held

  • Gepubliceerd op: 22 januari 2019
  • Laatste update 13 okt 2022
  • Auteur:
    Alies Pegtel
  • 3 minuten leestijd
Frank Westerman over zijn historische held

Auteur Frank Westerman schrijft in zijn recente boek Wij, de mens over de paleoantropoloog Eugène Dubois, die als eerste fossiele resten vond van de Homo erectus. Westerman bewondert Dubois om zijn autonome geest en gave om vooruit te kijken.

Wanneer maakte u kennis met Eugène Dubois?
‘Tijdens het onderzoek voor mijn jongste boek over de oorsprong van de mens liep ik als vanzelf tegen hem aan. Eugène Dubois (1858-1940) is de grondlegger van de paleoantropologie. Deze burgemeesterszoon uit het Limburgse dorpje Eijsden ging als eerste mens doelbewust naar de andere kant van de wereld om de “missing link” te vinden tussen aap en mens.’

Dubois was een pionier?
‘Ik noem hem een ontdekkingsreiziger naar het verleden. Op zijn 28ste brak hij een veelbelovende wetenschappelijke carrière als anatoom af en vertrok met vrouw en kind naar Nederlands-Indië, om daar gericht te gaan zoeken naar fossiele menselijke resten om de evolutietheorie te staven. Daartoe trad hij als arts in dienst bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger.’

Indrukwekkend?
‘Fenomenaal. Wetenschappers als Charles Darwin vermoedden dat de eerste mensen in de warme tropen hadden geleefd, maar het bleef bij speculatie. Dubois wilde de bewijsstukken vinden. Dit getuigt niet alleen van een enorme gedrevenheid en nieuwsgierigheid, maar bovenal van een autonome geest. Hij brak uit zijn katholieke milieu om te bewijzen dat de mens niet is geschapen, maar ontstaan. Sinds mensenheugenis keek men naar de hemel als antwoord op de vraag waar de mens vandaan komt, maar Dubois keek naar de grond. Hij was een vroege evolutieprediker.’

Wat is zijn belangrijkste wapenfeit?
‘Dat hij vond wat hij zocht: resten van de “rechtopstaande aapmens”, de voorganger van de Homo sapiens. Na talloze tegenslagen triomfeerde hij in 1891. Op een dag brachten zijn gravers hem een vondst uit een oeverwand van de Solo-rivier op Java, waarvan zij dachten dat het een dek was van een schildpad. Heel voorzichtig verwijderde Dubois de aangekoekte modder en concludeerde dat het een schedeldak was. Daarnaast vond hij ook een dijbeen, dat hem ondersteunde in zijn aanname dat deze aapmens rechtop had gelopen.’

Beschouwde Dubois dit zelf ook als een belangrijk wapenfeit?
‘Op zijn 34ste had hij zijn levensdoel bereikt. Hij keerde terug naar Europa om erover te vertellen, maar tot zijn diepe teleurstelling kreeg hij weinig erkenning. “Wat heb je eraan?” vroeg zijn moeder hem. Veel wetenschappers trokken het belang van zijn vondst in twijfel en waren er niet van overtuigd dat de schedel en het dijbeen bij elkaar hoorden.’
 
Tragisch.
‘Hij werd paranoïde en verstopte de resten van de Homo erectus in de kruipruimte onder zijn huis, bang dat de clerus ze wilde ontvreemden en vernietigen. Zijn tragiek neemt me des te meer voor hem in. Dubois was een genie, maar raakte verblind door zijn fossielen en kon niet inzien dat anderen alternatieve verklaringen hadden. Hij trok zich terug op zijn landgoed De Bedelaer, waar hij een ingenieus ecosysteem opzette. Hij kwijnde weg. Ik benijd hem niet.’
 
Ziet u paralellen met uw eigen leven?
‘Net als hij heb ik veldwerk hoog in het vaandel, maar anders dan Dubois probeer ik dat te koppelen aan twijfels en ontzag voor het ongerijmde.’
 

Alies Pegtel is historicus en journalist.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Begrijp het heden, begin bij het verleden: met HN Actueel leest u historische achtergronden bij het nieuws van vandaag. Nu de eerste maand voor maar 1,99.

Dit artikel is gepubliceerd in Historisch Nieuwsblad 2 - 2019

Nieuwste berichten

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?
Artikel

Chemische wapens in de Oudheid: bekogelde Hannibal zijn vijand met giftige slangen?

De Verenigde Staten leggen sancties op aan Sudan omdat het leger chemische wapens zou hebben gebruikt in de burgeroorlog in het land. Volgens The New York Times zette de Sudanese legerleider Burhan chloorgas in bij gevechten met de paramilitaire eenheid Rapid Support Forces (RSF). Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikten Duitse soldaten al chloorgas bij Ieper,...

Lees meer
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Britse soldaten van de Light Brigade worden afgeslacht door de Russen op 25 oktober 1854. Geschilderd door Richard Caton Woodville, 1897.
Interview

’Voor Poetin heeft de claim op de Krim iets spiritueels, net als voor Catharina de Grote’

Tijdens de collegedag Het Russische imperium op 26 juni vertelt historicus Ivo van de Wijdeven over de geschiedenis van de Krim. Hij geeft voorproefje van wat hij die dag gaat vertellen: ‘De Krim is de mythische geboortegrond voor zowel de Oekraïners als de Russen.’ ‘De Krim is al eeuwenlang een twistpunt en daardoor de ideale...

Lees meer
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres
Interview

Middeleeuwse kunst moest mooi én stevig zijn

Middeleeuwse kunst moest lang meegaan. Kunsthistoricus Jan van Daal ontdekte dat kunstenaars en opdrachtgevers contracten sloten over de duurzaamheid van kunstwerken.  ‘Kerken of gilden die in de Middeleeuwen een groot kunstwerk zoals een groot glas-in-loodwerk wilden laten maken, dachten na over hoelang dat mee moest gaan,’ vertelt Van Daal, schrijver van het proefschrift On Durable...

Lees meer
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Woodrow Wilson en Edith Wilson
Artikel

Schandaal rond Bidens gezondheid: hij is niet de eerste president die zijn ziekte verzweeg

Uit een nieuw boek blijkt dat Joe Bidens gezondheidsproblemen tijdens zijn presidentschap erger waren dan gedacht. In 1919 probeerde president Woodrow Wilson zijn ziekte ook zoveel mogelijk uit de publiciteit te houden. Zijn vrouw Edith Wilson hield hem uit de wind en nam allerlei taken van hem over. In het boek Original Sin schrijven journalisten dat...

Lees meer